(ภาพวันนี้ / เล็บมือนาง)
เรียนอาจารย์หมอสันต์ครับ
เวลาผมทำงาน พอหมดฤทธิ์กาแฟปุ๊บ ผมคอพับคาโต๊ะปั๊บ ต้องเลี้ยงชีพด้วยกาแฟจึงจะทำงานได้ แก้ไขอย่างไรครับ”
………………………………….ตอบครับ
ก่อนจะเข้าใจกาแฟ ต้องเข้าใจกลไกการกดให้ร่างกายนอนหลับที่ธรรมชาติสร้างมาก่อน ร่างกายมนุษย์นี้เป็นคล้ายๆโซล่าเซลล์เมื่อแสงสว่างของกลางวันหมดลง ต่อมในสมองจะปล่อยฮอร์โมนชื่อเมลาโทนินออกมาเป็นการแจ้งให้ร่างกายทราบว่าได้เวลาเลิกกิจกรรมและเข้านอน เมลาโทนินเป็นแค่สวิสต์บอกเวลา ไม่มีอำนาจสะกดให้เซลล์หลับดอก ตัวที่มีอำนาจคืออะดีโนซีน (adenosine)ซึ่งเป็นฮอร์โมนอีกตัวหนึ่งที่สมองส่วนหนึ่งปล่อยเข้าสู่กระแสเลือดแล้วไปจับกับตัวรับ (receptor) ที่สมองอีกส่วนหนึ่งเพื่อกดดันให้สมองหลับ (sleep pressure) ยิ่งเวลาผ่านไปปริมาณอะดีโนซีนยิ่งถูกปล่อยออกมามากขึ้นๆและสะสมอยู่ในกระแสเลือดสูงขึ้นๆไม่หายไปไหน ทำให้หลังจากกดดันกันอยู่ 12-16 ชั่วโมงร่างกายก็จะทนตื่นอยู่ต่อไปไม่ไหวต้องม่อยกระรอกหลับไป พอหลับลงไปได้ ร่างกายก็จะเคลียร์อะดีโนซีนทิ้งไปจากกระแสเลือด ตื่นขึ้นมาก็สดชื่นกันใหม่คาเฟอีนที่จากกาแฟเป็นสารต่อต้านฤทธิ์ของอะดีโนซีนโดยไปแย่งจับตัวรับ (receptor) ตัวเดียวกันที่สมอง แย่งกันแบบใครเร็วใครได้ ทีฮู ทีอิท แต่คาเฟอีนเข้าจับแล้วก็ทำได้แค่บล็อกกันท่าไม่ให้อะดีโนซีนเข้ามาทำงานได้ชั่วคราวเหมือนเอานิ้วอุดหูไม่ให้ได้ยินเสียงไม่ว่าใครจะมาตะโกนสั่งอะไร ทำให้อะดีโนซีนออกฤทธิ์ไม่ได้แต่ก็ไม่ได้ไปไหน รออยู่ที่นั่นแหละ หากอัดกาแฟต่อเนื่องกันนานๆ ท้ายที่สุดเมื่อกาแฟขาดช่วงหรือถึงจุดหนึ่งกาแฟถูกขับออกไปจากร่างกายจนเหลือไม่พอที่จะไปแย่งจับตัวรับ อะดีโนซีนซึ่งสะสมกำลังรออยู่แล้วก็จะเฮโลเข้าจับกับตัวรับได้และกดดันให้เกิดการนอนหลับอย่างทันที เกิดอาการที่เรียกว่าคาเฟอีนแคร็ช (caffeine crash) ซึ่งมีอาการเหมือนตุ๊กตาหุ่นยนต์ถ่านหมด วิธีที่จะทำให้อาการแคร็ชหายมีวิธีเดียว คือ..หลับซะ เมื่อได้หลับสมองจะเคลียร์อะดีโนซีนทิ้งจากระบบไปทำให้ตื่นมาเริ่มต้นกันใหม่ได้ดังนั้นเมื่อท่านดื่มกาแฟแก้ง่วง กาแฟไม่ได้ทำให้ความง่วงหายไป แค่เลื่อนออกไปนานเท่าที่ปริมาณกาแฟในเลือดยังมากอยู่ และความง่วงนั้นจะกลับมาทันทีที่กาแฟหมดฤทธิ์ ดังนั้นเมื่อใดที่รู้สึกว่าชีวิตอยู่ได้ด้วยกาแฟ แสดงว่าท่านจัดเวลานอนหลับให้ตัวเองไม่พอ ให้เปลี่ยนแผนการใช้ชีวิตประจำวันเสียใหม่ จัดเวลานอนหลับให้พอ งานวิจัยชนเผ่าฮัดซ่าที่แทนซาเนียซึ่งอยู่ในป่าอะเมซอนและใช้ชีวิตกับธรรมชาติไม่มีอิทธิพลจากแสงและกิจกรรมพิเศษใดๆที่มนุษย์ในเมืองสร้างขึ้น พบว่าพวกเขานอนหลับกันวันละ 6 ชั่วโมงในฤดูร้อน 7.2 ชั่วโมงในฤดูหนาว โดยในฤดูร้อนพวกเขามีแถมงีบตอนกลางวันด้วยราวครึ่งชั่วโมง ท่านก็ควรได้หลับประมาณนี้เป็นอย่างน้อย จึงจะทำงานได้โดยไม่ต้องเป็นทาสของกาแฟทั้งวันนพ.สันต์ ใจยอดศิลป์