สำหรับ 1 คน
สำหรับ 1 คน
สำหรับ 1-2 คน
สำหรับ 2-3 คน
สำหรับ 1-2 คน
สำหรับ 2 คน
สำหรับ 1-2 คน
สำหรับ 1-2 คน
วิธีทำ: ข้าวคลุกกะปิ
วิธีทำ: หมูหวาน
สำหรับ 1 คน
สำหรับ 2 คน
ข้าวต้ม : วัตถุดิบและเครื่องปรุง
ผัดผักบุ้ง : วัตถุดิบและเครื่องปรุง
ยำเทมเป้สมุนไพร : วัตถุดิบและเครื่องปรุง
ขึ้นฉ่าย,ผักชี 10 กรัม (อย่างละ 5 กรัม)
สำหรับ 2 คน
(พริกไทยขาวป่นและกระเทียมเจียว ไว้โรยหน้าตามต้องการ)
วิธีทำ
สำหรับ 2 คน
(และเตรียมน้ำอีกส่วนสำหรับล้างข้าวและควินัว)
สำหรับ 1 คน
สำหรับ 1 คน
สำหรับ 1 คน
(ภาพวันนี้ / ไปบูรณะป่าปลูกมิยาวากิที่เขาใหญ่ ก่อนจะเข้าฝนที่สาม)
เรียนคุณหมอสันต์ที่เคารพ
หนูยังอยู่ในไอซียูที่ … ยังดูคลิปคุณหมออยู่ แต่คงอยู่ดูได้อีกไม่นาน
อยากให้คุณหมอสอนหนูถึงการตายหน่อยค่ะ
……………………………….
ตอบครับ
จดหมายที่เขียนมาตอนกำลังพะงาบอยู่ในไอซียู.ทำนองลาตายผมได้รับมาหลายฉบับแล้ว แต่ท้ายที่สุดคนเขียนก็มักไม่ตาย ส่วนคนที่ตายไปจริงๆนั้น ไปโดยไม่มีโอกาสได้เขียนมาร่ำลา บางรายก็สั่งเสียคนใกล้ชิดว่าฝากลาหมอสันต์ด้วย คุณเขียนมาก็ดีแล้ว ผมจะถือโอกาสนี้คุยเรื่องการตายกับคุณอย่างเต็มปากเต็มคำ
ความตายคือการสิ้นสุดของทุกสิ่งทุกอย่างที่ประกอบขึ้นจากความคิด หรือที่เราเรียกว่า “ตัวตน” หรือ “อีโก้” ไม่ว่าจะเป็นร่างกายนี้ ชื่อ เชื้อชาติ ศาสนา ความเชื่อ ความยึดถือเกี่ยวพันธ์ใดๆทั้งกับบุคคล ลูก สามี สิ่งของ และสิ่งที่คนสมมุติขึ้นร่วมกันเช่นปริญญา หนังสือแต่งตั้ง โฉนดที่ดิน บัญชีธนาคาร เป็นต้น สิ้นสุดไปหมด จบแบบไม่เหลืออะไรเลย ข้อสรุปทั้งหมดนี้ไม่ต้องอาศัยประสบการณ์พิศดารอะไรถึงจะรู้ได้ ใครๆก็สามารถคิดอนุมาณเอาตามตรรกะของเหตุผลและมาถึงข้อสรุปนี้ได้โดยไม่ยาก
พูดอีกอย่างหนึ่งก็คือความตายคือการจบสิ้นไปอย่างเด็ดขาดของความคิดยึดถือในตัวตน
ถามว่า..แล้วเราจะรู้ได้อย่างไร ว่าเมื่อเราตายแล้วจะมีชิ้นส่วนหรือเศษซากอะไรของชีวิตนี้ยังคงเหลืออยู่ไหม
ตอบว่า..ถ้าเราทำให้ความคิดยึดถือในตัวตนของเราจบสิ้นไปอย่างเด็ดขาดเสียตั้งแต่เดี๋ยวนี้ เดี๋ยวนี้เลยนะ ไม่ใช่รอให้ถึงพรุ่งนี้ก่อน ให้ความคิดยึดถือมันจบไปทันทีเดี๋ยวนี้เลยแม้ในขณะที่ร่างกายนี้ยังหายใจได้อยู่ เราก็พอจะรู้ได้ว่าเมื่อเราตายไปจริงๆแล้ว ส่วนใดของชีวิตจะเหลืออยู่ หากใครอยากรู้ก็ต้องทำให้ความคิดยึดถือในตัวตนจบสิ้นไปอย่างเด็ดขาดด้วยตัวเองก่อน แล้วก็จะรู้ได้ การจะทำตรงนี้ไม่มีใครทำแทนใครได้ จึงไม่มีใครจะเนรมิตรให้ใครรู้จักความตายได้นอกจากตัวของเขาเอง แต่ข้อที่น่ายินดีก็คือการจะทิ้งความคิดยึดถือในตัวตนไปเสียในทันทีเดี๋ยวนี้เลยนั้นมันทำได้ ทำได้แบบไม่ยากด้วย ถ้ายากนักก็ใช้เครื่องมือวางความคิดต่างๆที่ผมพูดถึงบ่อยมากเข้ามาช่วย
ถามว่า..บอกล่วงหน้าหน่อยได้ไหมว่าตายไปแล้วจะมีอะไรเหลืออยู่ ตอบว่าผมอาจจะบอกคุณได้ด้วยภาษา ซึ่งก็เป็นแค่ “ขี้ปาก” ของผมไม่ใช่ประสบการณ์จริงของคุณ ว่าเมื่อหมดความคิดยึดถือในอัตตาแล้ว ส่วนที่เหลืออยู่คือความรู้ตัว (consciousness) แต่คุณต้องเข้าใจก่อนว่ามันไม่ใช่ความรู้ตัวของคุณคนเดียวนะ ตรงนี้สำคัญ เมื่อหมดความคิด แปลว่าคุณคนเดียว (individual) ไม่มีอีกต่อไปแล้ว มันเป็นความรู้ตัวร่วมกันหรือพูดอีกอย่างว่าแก่นกลางของทุกชีวิตมันเป็นสิ่งเดียวกัน ผมไม่สามารถอธิบายให้คุณเห็นคล้อยตามได้ดอก ดังนั้นผมจึงบอกว่ามันเป็นแค่ “ขี้ปาก” ของผม
แต่ผมอาจอธิบายได้ข้างๆคูๆว่าเมื่อความคิดยึดถือหรือแบ่งแยกตัวตน (identity) ของเราหมดไปแล้ว สิ่งที่จะเหลืออยู่คือ (1) ความตื่นที่ยังสามารถรับรู้อะไรได้ (alertness) (2) ความสงบ (peace) ที่ปลอดการคิดดิ้นรนไขว่คว้าหรือขยับหนี (3) ความเมตตาที่ไร้ขอบเขต (compassion) และ (4) ความเบิกบาน (joyful) จากการได้กลับมาเป็นหนึ่งเดียวกับชีวิตอื่น ซึ่งตรงนี้คนทั่วไปทุกคนก็อาจรับรู้สัมผัสได้ยามใดก็ตามที่อัตตาของเขาหายไปแม้จะเพียงชั่วคราว
เพียงชั่วคราวนี่แหละที่ผมอยากให้คุณซึ่งใกล้จะตายอยู่แล้วให้ความสำคัญ และขยันวางความคิดยึดถือในตัวตนเพื่อเข้าไปอยู่ในนั้นให้ได้เนืองๆ เพราะแค่แว้บเดียวที่คุณได้สัมผัสกับภาวะที่ความคิดยึดถือถูกทิ้งไปหมด ได้สัมผัสกับความตื่นและสามารถรับรู้ที่สงบ เมตตาธรรม และเบิกบานนี้ คุณจะเก็ทได้เองทันทีว่าสิ่งเหล่านี้คือสิ่งที่จะคงเหลืออยู่ในโมเมนต์ที่คุณตายจริงๆคือหยุดหายใจ และการเก็ทด้วยตัวเองแบบนี้มันจะทำให้คุณมองความตายว่าเป็นอีกแค่ประสบการณ์หนึ่งที่จะผ่านการรับรู้และสังเกตของคุณในฐานะความรู้ตัวที่ไม่มีความยึดถือในอัตตามาเกี่ยวข้อง ซึ่งมันจะเป็นการตายที่น่ารื่นรมย์
การตายก็เหมือนการออกเดินทาง (trip) งานวิจัยที่มหาลัยจอห์น ฮอพคินส์ พบว่าเมื่อให้ยากดสมองชื่อ psilocybin แบบเพิ่มขนาดขึ้นเรื่อยๆกับพวกนักปฏิบัติธรรม ขณะที่ขนาดยาสูงขึ้นๆ คลื่นสมองก็แผ่วลงๆ แต่ความรู้ตัวกลับแจ่มชัดขึ้น และประสบการณ์ออกทริปของแต่ละคนก็แตกต่างกัน คือ 33 %เป็นพวกที่ออกทริปโดยยังมีความคิดกลัว กังวล ระแวง พันแข้งพันขาอยู่ ก็จะได้ไปทัวร์แบบ bad trip มีประสบการณ์ที่น่าเข็ดขยาด ส่วนอีก 67% เป็นพวกที่ออกทริปโดยวางความคิดได้เกลี้ยงเกลาก็จะได้ไปทัวร์แบบ good trip และได้รับประสบการณ์ที่มีค่าสำหรับการฝึกฝนปฏิบัติธรรมของตนเองต่อไป
ดังนั้นคุณต้องเตรียมตัวออกทริปโดยวางความคิดยึดถือในตัวตนไปให้หมดเสียเดี๋ยวนี้ แล้วคุณจะได้ไป good trip
นพ.สันต์ ใจยอดศิลป์
บรรณานุกรม
เรียน คุณหมอสันต์ที่เคารพ
จากการติดตามเพจของอาจารย์มาระยะพอสมควร และความเชื่อมั่นในความชำนาญด้านศัลยแพทย์ของอาจารย์ ผมมีเรื่องจะปรึกษา ขอข้อมูลในการตัดสินใจครับ ผมทำบอลลูนกลางเดือน มีนาคม ตอนนี้ได้รับยา clopidogrel 75mg กับแอสไพริน 81mg x2 ผมมีความจำเป็นต้องส่องกล้องลำไส้ใหญ่เร่งด่วนอาจต้องตัดชิ้นเนื้อ หมอที่จะส่องกล้องให้ถามหมอหัวใจเรื่องการหยุดยา หมอที่ทำบอลลูนบอกไม่อยากให้หยุด ให้ตัดสินใจเอง ผมขออนุญาตสอบถาม
1.ความเสี่ยงหากหยุดยาละลายลิ่มเลือดทั้งสองตัว 5-7 วันก่อนส่องกล้องมีมากน้อยแค่ไหนครับ
2.หากหยุดยาตัวเดียวคือ clopidogrel สามารถตัดชิ้นเนื้อจากการส่องกล้องได้ไหมครับ
ผมรบกวนขอความเห็นอาจารย์เพื่อตัดสินใจครับ
ขอบคุณมากครับ
….
ส่งจาก iPhone ของฉัน
…………………………………………………….
ตอบครับ
1.. ถามว่าหมอลำไส้ใหญ่จะให้หยุดยา หมอหัวใจไม่ให้หยุดยา มันยังไงกันครับ ตอบว่านี่เป็นตัวอย่างคลาสสิกของการแพทย์แบบแบ่งอวัยวะกันดูแลและวิธีทำงานแบบอวัยวะใคร อวัยวะมัน ซึ่งเป็นวิถีที่ง่ายที่สุดและเวลามีเรื่องขึ้นโรงขึ้นศาลแพทย์ก็มีโอกาสเอาตัวรอดได้มากที่สุด คือ
“..อวัยวะที่ผมดูแล ผมดูแลอย่างดีที่สุดแล้ว อวัยวะอื่น ผมไม่เกี่ยว”
ในบรรยากาศของการดูแลแบบนี้ จำเป็นต้องมีหมอคนที่สามมารับผิดชอบทุกอวัยวะเป็นผู้ตัดสินแทน หมอคนนั้นก็คือตัวผู้ป่วยเองนั่นแหละ ดังนั้นในกรณีนี้คุณต้องเป็นผู้ตัดสิน และบอกหมอที่เกี่ยวข้องทุกคนที่กลัวความผิดอยู่ว่า
“..เรื่องนี้ผมในฐานะตัวผู้ป่วยขอตัดสินใจเอง คุณหมอไม่ต้องร่วมรับผิดชอบ”
หากทำได้อย่างนี้หมอทุกคนที่ดูแลคุณก็จะร้องฮ้อ..ฮ้อ (แปลว่าดี.. หิ หิ) เพราะเรื่องที่จะเปลืองตัวหมอเขากลัว แต่หากเป็นเรื่องจะสูญเสียตัวตนหรืออีโก้ นั่นเป็นเรื่องที่เขาพร้อมจะต่อสู้ปกป้องแบบถึงไหนถึงกัน
2.. ถามว่าการหยุดยาต้านเกล็ดเลือดโดยมีความเสี่ยงจากการก่อตัวของลิ่มเลือดไปอุดโน่นอุดนี่ กับการทำหัตถการที่ลำไส้ใหญ่ทั้งๆที่กินยาต้านเกล็ดเลือด อย่างไหนเสี่ยงกว่ากัน ตอบว่าการทำหัตถการรุกล้ำทั้งๆที่กินยาต้านเกล็ดเลือดมีความเสี่ยงมากกว่าแน่นอนครับ เพราะกลไกการแข็งตัวของเลือดมีไว้ใช้ยามเลือดตกยางออก การจะไปก่อภาวะเลือดตกยางออกขึ้นในร่างกายโดยขณะเดียวกันก็ไปบล็อกกลไกการจับกลุ่มของเกล็ดเลือดและการแข็งตัวของเลือดเสีย ย่อมเป็นการกระทำที่ไม่ฉลาด ไม่เป็นธรรมชาติ ซึ่งผู้รอบคอบในการศัลยกรรมจะไม่ทำอย่างแน่นอน ยกเว้นเป็นศัลยแพทย์พันธุ์ห่ามหรือพันธุ์เลินเล่อ ซึ่งสมัยนี้แบบหลังนี้หายากแล้ว เพราะถูกศาลสั่งปรับหัวโตจนเข็ดไปตามๆกัน ปัจจุบันนี้จึงเหลือแต่ศัลยแพทย์พันธ์ขี้ป๊อดที่ยึดมั่นในม็อตโต้ที่ฟังแล้วดูดีว่า..ปลอดภัยไว้ก่อน
ส่วนการใช้ยาต้านเกล็ดเลือดเพื่อลดการก่อตัวของลิ่มเลือดไปอุดโน่นอุดนี่ในยามสงบนั้น มันมีประโยชน์ระดับดีกว่าอยู่เปล่าๆ คือมีนิดหน่อยเท่านั้น แม้ในคนที่ใส่ขดลวด (stent) อยู่ก็ตาม ผมจะแสดงตัวเลขให้คุณดูนะ คุณต้องค่อยๆทำความเข้าใจกับสถิติให้ดี
ข้อมูลที่ 1. การเกิดตีบใหม่ในขดลวด (in stent restenosis- ISR) เมื่อใส่แล้วมีโอกาสเกิดขึ้นเสมอในอัตราที่เป็นได้มากถึง 20.3% ในช่วงเวลาห้าปีนับจากหลังทำ แม้ในคนที่ใส่ขดลวดอย่างดี (เคลือบยา) และขยันกินยาต้านเกล็ดเลือดควบตามหมอสั่งครบถ้วนก็ตาม เรียกว่าเป็นความเสี่ยงที่มากับการใส่ stent
ข้อมูลที่ 2. การกลับตีบใหม่ในขดลวดจะเกิดมากกว่าครึ่งในระยะหลังทำใหม่ๆ (ส่วนใหญ่ภายใน 3 เดือน) ที่เหลือไปเกิดในระยะยาว (คือหลังจาก 3-6 เดือนไปแล้ว)
ข้อมูลที่ 3. ในการกลับตีบใหม่ในขดลวดระยะยาวที่นับถึง2 ปี หากเปรียบเทียบพวกกินยาต้านเกล็ดเลือดกับพวกไม่กินยาต้านเกล็ดเลือดพบว่าพวกกินยาเกิดกลับตีบใหม่ 3.3 % พวกไม่กินยาเกิดกลับตีบใหม่ 7.8 % แปลว่าพวกไม่กินยาต้านเกล็ดเลือดเกิดกลับตีบใหม่มากกว่า 4.5%
จะเห็นว่าไม่กินยาเกิดกลับตีบใหม่มากกว่ากินยา 4.5% ก็คือประมาณห้าคนในร้อยคนซึ่งกลับตีบใหม่แล้วก็ยังพอมาแก้ไขปลายเหตุกันใหม่ได้ ความเสี่ยงอันนี้เมื่อเอามาชั่งกับความเสี่ยงของการทำหัตถการที่รุกล้ำโดยไม่หยุดยาที่อาจเสียชีวิตเพราะเลือดไหลไม่หยุด ความเสี่ยงจากการลุยทำศัลยกรรมย่อมจะมีมากกว่า
ดังนั้นถ้าผมเป็นตัวผู้ป่วยเองผมจะตัดสินใจหยุดยาต้านเกล็ดเลือดโดยยอมรับความเสี่ยงของการกลับตีบใหม่ในขดลวดซึ่งมีอยู่ราว 4.5% เพื่อให้การทำหัตถการรุกล้ำปลอดภัยจากภาวะเลือดออกจนคุมไม่อยู่ครับ
นพ.สันต์ ใจยอดศิลป์
บรรณานุกรม
(ภาพวันนี้ / ศรีตรัง)
เรียนคุณหมอ
ดิฉันอายุ 70 ปี เพิ่งผ่าตัดเปลี่ยนไตมาได้ 6 เดือน ตอนนี้ทุกอย่างเรียบร้อยดี แต่หมอสั่งห้ามกินพืชหลายชนิดเช่น ขมิ้นชัน ขิง ส้มโอ ถั่วเหลือง ทับทิม โสมเกาหลี น้ำมันปลา เป็นต้นซึ่ง เป็นปัญหากับดิฉันที่ชอบดื่มน้ำขิงและทานข้าวต้มโรยขิง อยากถามว่าดิฉันจะทานบ้างได้ไหม อีกนานเท่าไหร่จึงจะเริ่มทานได้
………………………………………………….
ตอบครับ
ในการผ่าตัดเปลี่ยนอวัยวะไม่ว่าจะเป็นไตหรือหัวใจ แพทย์จำเป็นต้องใช้ยาป้องกันการขับอวัยวะทิ้ง (anti-rejection) ซึ่งก็คือยากดภูมิคุ้มกันนั่นแหละ ซึ่งนอกจากยาสะเตียรอยด์เช่น prednisolone เจ้าประจำแล้วก็มักควบกับยาอื่นเช่น mycophenolate-mofetil และ tacrolimus. เป็นต้น ยาพวกนี้ต้องอาศัยกลไกสองกลไกควบกันในการปรับและขับยาทิ้งจากกระแสเลือด คือกลไก cytochrome P4503A ที่ตับและกลไกขนส่ง P-glycoprotein (PGP) ที่ลำไส้ ซึ่งงานวิจัยในห้องทดลองพบว่าสองกลไกนี้ถูกรบกวนด้วยอาหารหลายชนิดมาก เช่น เกรพฟรุต ส้มโอ ไวน์แดง ชา กาแฟ แครนเบอรี่ ส้มจี๊ด พริกไทย ขมิ้นชัน ขิง โสม และสมุนไพรเครื่องเทศอื่นๆอีก แม้ว่ายาที่อาศัยสองกลไกนี้ในการขับทิ้งมีเยอะแยะแต่เวลากินยาเหล่านั้นหมอไม่ได้สั่งห้ามกินอาหารพวกนี้ดอก เฉพาะยาต้านการขับอวัยวะทิ้งเท่านั้นที่หมอสั่งห้ามกินเพราะยาต้านการขับอวัยวะทิ้งเป็นเป็นยาอันตรายที่มีขนาดความปลอดภัย (safety margin) แคบ ทำให้อะไรที่ทำท่าจะมารบกวนกับระดับยาในเลือดแค่รู้เบาะแสมาเลาๆหมอก็ห้ามกินหมด ถามว่าคำสั่งห้ามแบบนี้มันจำเป็นไหม ตอบว่าวงการแพทย์ยังไม่มีข้อมูลที่จะตอบคำถามนี้ได้เลยครับ เพราะงานวิจัยในคนจริงๆมีน้อยมาก
มีอยู่งานวิจัยหนึ่งที่อาจช่วยให้ไอเดียคุณได้บ้างคืองานวิจัยที่ตีพิมพ์ในวารสาร Eur J Hosp Pharm. เมื่อปีกลาย ทดลองเอาผู้ป่วยที่ผ่าตัดเปลี่ยนไตไปแล้วและกำลังกินยาทั้ง prednisolone, mycophenolate-mofetil และ tacrolimus อยู่ แล้วให้กินขมิ้นชัน 10 กรัมต่อวันนาน 4 วัน แล้วกินขิงอีก 10 กรัมต่อวันนาน 4 วัน แล้วกินผงแกงกะหรี่อีก 10 กรัมต่อวันนานสี่วัน ตลอดเวลานี้ก็วัดระดับยาในเลือดไปด้วยอย่างละเอียด พบว่าระดับยาไม่ได้เปลี่ยนแปลงไปอย่างที่กลัวกันเลย หลักฐานเล็กๆชิ้นนี้บ่งชี้ไปทางว่าที่เรากลัวว่าอาหารพวกนี้จะตีกับยาแบบระเบิดเถิดเทิงถึงต้องสั่งห้ามกินนั้น เป็นความกลัวที่มากเกินไปหรือเปล่า..นี่ยังไม่มีใครรู้ หลักฐานแค่นี้ยังไม่พอจะสรุปอะไรเป็นตุเป็นตุได้ ต้องรอให้มีงานวิจัยในเรื่องอาหารตีกับยาในคนจริงๆมากกว่านี้ ในระหว่างนี้คุณจะเอายังไงก็ต้องเอาด้วยตนเองไปสักอย่างละครับ คือแล้วแต่ดุลพินิจของคุณเองละกัน
นพ.สันต์ ใจยอดศิลป์
บรรณานุกรม
(ภาพวันนี้ / เล็บมือนาง)
เรียนอาจารย์หมอสันต์ครับ
เวลาผมทำงาน พอหมดฤทธิ์กาแฟปุ๊บ ผมคอพับคาโต๊ะปั๊บ ต้องเลี้ยงชีพด้วยกาแฟจึงจะทำงานได้ แก้ไขอย่างไรครับ”
………………………………….ตอบครับ
ก่อนจะเข้าใจกาแฟ ต้องเข้าใจกลไกการกดให้ร่างกายนอนหลับที่ธรรมชาติสร้างมาก่อน ร่างกายมนุษย์นี้เป็นคล้ายๆโซล่าเซลล์เมื่อแสงสว่างของกลางวันหมดลง ต่อมในสมองจะปล่อยฮอร์โมนชื่อเมลาโทนินออกมาเป็นการแจ้งให้ร่างกายทราบว่าได้เวลาเลิกกิจกรรมและเข้านอน เมลาโทนินเป็นแค่สวิสต์บอกเวลา ไม่มีอำนาจสะกดให้เซลล์หลับดอก ตัวที่มีอำนาจคืออะดีโนซีน (adenosine)ซึ่งเป็นฮอร์โมนอีกตัวหนึ่งที่สมองส่วนหนึ่งปล่อยเข้าสู่กระแสเลือดแล้วไปจับกับตัวรับ (receptor) ที่สมองอีกส่วนหนึ่งเพื่อกดดันให้สมองหลับ (sleep pressure) ยิ่งเวลาผ่านไปปริมาณอะดีโนซีนยิ่งถูกปล่อยออกมามากขึ้นๆและสะสมอยู่ในกระแสเลือดสูงขึ้นๆไม่หายไปไหน ทำให้หลังจากกดดันกันอยู่ 12-16 ชั่วโมงร่างกายก็จะทนตื่นอยู่ต่อไปไม่ไหวต้องม่อยกระรอกหลับไป พอหลับลงไปได้ ร่างกายก็จะเคลียร์อะดีโนซีนทิ้งไปจากกระแสเลือด ตื่นขึ้นมาก็สดชื่นกันใหม่คาเฟอีนที่จากกาแฟเป็นสารต่อต้านฤทธิ์ของอะดีโนซีนโดยไปแย่งจับตัวรับ (receptor) ตัวเดียวกันที่สมอง แย่งกันแบบใครเร็วใครได้ ทีฮู ทีอิท แต่คาเฟอีนเข้าจับแล้วก็ทำได้แค่บล็อกกันท่าไม่ให้อะดีโนซีนเข้ามาทำงานได้ชั่วคราวเหมือนเอานิ้วอุดหูไม่ให้ได้ยินเสียงไม่ว่าใครจะมาตะโกนสั่งอะไร ทำให้อะดีโนซีนออกฤทธิ์ไม่ได้แต่ก็ไม่ได้ไปไหน รออยู่ที่นั่นแหละ หากอัดกาแฟต่อเนื่องกันนานๆ ท้ายที่สุดเมื่อกาแฟขาดช่วงหรือถึงจุดหนึ่งกาแฟถูกขับออกไปจากร่างกายจนเหลือไม่พอที่จะไปแย่งจับตัวรับ อะดีโนซีนซึ่งสะสมกำลังรออยู่แล้วก็จะเฮโลเข้าจับกับตัวรับได้และกดดันให้เกิดการนอนหลับอย่างทันที เกิดอาการที่เรียกว่าคาเฟอีนแคร็ช (caffeine crash) ซึ่งมีอาการเหมือนตุ๊กตาหุ่นยนต์ถ่านหมด วิธีที่จะทำให้อาการแคร็ชหายมีวิธีเดียว คือ..หลับซะ เมื่อได้หลับสมองจะเคลียร์อะดีโนซีนทิ้งจากระบบไปทำให้ตื่นมาเริ่มต้นกันใหม่ได้ดังนั้นเมื่อท่านดื่มกาแฟแก้ง่วง กาแฟไม่ได้ทำให้ความง่วงหายไป แค่เลื่อนออกไปนานเท่าที่ปริมาณกาแฟในเลือดยังมากอยู่ และความง่วงนั้นจะกลับมาทันทีที่กาแฟหมดฤทธิ์ ดังนั้นเมื่อใดที่รู้สึกว่าชีวิตอยู่ได้ด้วยกาแฟ แสดงว่าท่านจัดเวลานอนหลับให้ตัวเองไม่พอ ให้เปลี่ยนแผนการใช้ชีวิตประจำวันเสียใหม่ จัดเวลานอนหลับให้พอ งานวิจัยชนเผ่าฮัดซ่าที่แทนซาเนียซึ่งอยู่ในป่าอะเมซอนและใช้ชีวิตกับธรรมชาติไม่มีอิทธิพลจากแสงและกิจกรรมพิเศษใดๆที่มนุษย์ในเมืองสร้างขึ้น พบว่าพวกเขานอนหลับกันวันละ 6 ชั่วโมงในฤดูร้อน 7.2 ชั่วโมงในฤดูหนาว โดยในฤดูร้อนพวกเขามีแถมงีบตอนกลางวันด้วยราวครึ่งชั่วโมง ท่านก็ควรได้หลับประมาณนี้เป็นอย่างน้อย จึงจะทำงานได้โดยไม่ต้องเป็นทาสของกาแฟทั้งวันนพ.สันต์ ใจยอดศิลป์(กรณีอ่านจาก fb กรุณาคลิกที่ภาพข้างล่าง)
เรียนคุณหมอ
ผม … ลูกศิษย์ SR …. ครับ ผมมีคำถาม จากการได้ไปเข้าปฏิบัติธรรม ที่ …. ท่านได้สอนย้ำถึงการแยกธาตุแยกขันธ์ให้สำเร็จว่าหากไม่ผ่านตรงนี้ก็เท่ากับยังไม่ถึงไหน ผมพยายามจะถามท่านว่าธาตุคืออะไรขันธ์คืออะไรแล้ววิธีแยกทำอย่างไร คำตอบที่ได้ผมยังเข้าเข้าใจ คิดถึงคุณหมอขึ้นมาได้จึงเขียนมาถามคุณหมอดีกว่า เพราะเวลาผมถามคุณหมอทีไรผมได้คำตอบที่ผมเก็ททุกที
………………………………………..
ตอบครับ
จดหมายของคุณท่าจะมาผิดที่เสียแล้วกระมัง ผมไม่รู้ภาษาบาลี ไม่ได้ศึกษาคำสอนของศาสนาพุทธอย่างเป็นระบบ ผมจะไปเดาใจหลวงพ่อของคุณได้อย่างไรว่าศัพท์ที่ท่านใช้นั้นท่านหมายถึงอะไร แต่เมื่อคุณถามมา ผมก็จะตอบให้ด้วยวิธีเดาเอา เพราะพูดแล้วจะหาว่าคุย สมัยเป็นนักเรียนแพทย์ผมเป็นนักเรียนประเภทอ่านน้อยท่องจำไม่เก่งแต่ชอบเดาใจอาจารย์ เวลาอาจารย์ออกข้อสอบผิดโดยไม่ได้ตั้งใจ นักเรียนส่วนใหญ่ก็พาลตอบผิด แต่ผมตอบถูกเพราะผมไม่ได้ตอบจากความรู้วิชาแพทย์ แต่ตอบจากการเดาใจอาจารย์ หิ..หิ
ในคำถาม “แยกธาตุ แยกขันธ์” ของคุณนี้ ผมเดาใจหลวงพ่อของคุณเอาว่าท่านคงจะหมายถึงการถอยออกจากความคิดมาเป็นผู้สังเกตดูความคิด หรือพูดอีกอย่างหนึ่งคือการเปลี่ยนตัวตน (change identity) จากตัวตนที่เป็นบุคคลมีได้มีเสียกับทุกความคิด มาเป็นผู้สังเกตความคิดที่ไม่มีผลประโยชน์เกี่ยวข้องกับความคิดนั้น หรือพูดเป็นภาษาอังกฤษก็คือเปลี่ยนจาก thinking a thought มาเป็น aware of a thought
ที่ผมเดาอย่างนี้เพราะผมทราบนานมาแล้วจากการอ่านพบในหนังสือบางเล่ม ว่าพระภิกษุไทยบางท่านเรียกสิ่งที่ผมเรียกว่า “ความรู้ตัว” (consciousness หรือ awareness) ว่า “ธาตุรู้”
ส่วนคำว่า “ขันธ์” นั้นก็เป็นที่รู้กันทั่วไปอยู่แล้วว่ามันหมายถึงสิ่งที่ถูกประกอบกันขึ้นมาเพียงชั่วคราวเพื่อเป็นเป้าของการรับรู้ โดยที่ “สังขารขันธ์” หรือ “ความคิด” นี่..ถือกันว่าเป็นขันธ์ตัวเอ้ที่สุด
ดังนั้นแยกธาตุแยกขันธ์ผมก็จึงเดาว่าท่านน่าจะหมายถึงการแยกตัวเราออกมาเสียจากความคิด มาอยู่ในฐานะผู้สังเกตรับรู้ มาสังเกตดูความคิดของเราเอง คือแยกออกจากกันให้มันชัดระหว่างความเป็นผู้สังเกต กับความเป็นสิ่งที่ถูกสังเกต ซึ่งถ้าทำอย่างนี้ได้ หรือถ้าทำอย่างนี้เป็น มันก็เป็นจุดเริ่มต้นของการหลุดออกมาจากอิทธิพลของความคิด หรือหลุดออกมาจากความยึดถือในตัวตนซึ่งเป็นความคิดแม่ของความคิดทั้งหลาย เมื่อหลุดออกมาจากตรงนั้นได้สักครั้งหนึ่งแล้ว หลังจากนั้นการจะ “หลุดพ้น” อย่างถาวรมันก็อยู่แค่เอื้อม
ทั้งหมดนี้เป็นแค่เวอร์บ-ทู-เดา นะ โปรดใช้วิจารณาญาณในการรับฟัง
ไหนๆคุณก็เขียนมาแล้ว ผมขอแนะนำเพิ่มเติมหน่อยว่าคุณอย่าเที่ยวไปสงสัยอะไรในเชิงตรรกะหรือภาษาศาสตร์ให้มากนักเลย เพราะไม่ว่าจะเป็นตำราก็ดี พระไตรปิฎกก็ดี หรือคำสอนของใครก็ดี มันล้วนใช้เป็นเอกสารอ้างอิงหรือใช้เป็น reference ไม่ได้ทั้งนั้น มันเป็นได้แค่แบบฝึกหัดให้คุณนำไปทดลองปฏิบัติดูเองด้วยตัวเองเท่านั้น ถ้าคุณใส่ใจใช้มันเป็น reference โดยไม่ทดลองปฏิบัติดูด้วยตัวเองคุณก็จะหลงว่ายวนอยู่ในโลกของความคิด เพราะอย่าลืมว่าตรรกะก็ดี ภาษาก็ดี มนุษย์เราสร้างมันขึ้นมาเพื่อสื่อความคิดสู่กันและกัน ดังนั้นยิ่งคุณเก่งตรรกะเก่งภาษาคุณก็ยิ่งจมลึกลงไปในความคิดหนักยิ่งขึ้น ทางนั้นเป็นเส้นทางที่ผิด คุณจะต้องวางความคิดให้เหลือแต่ความรู้ตัว นั่นคือทางไปที่ถูกต้อง
อีกเรื่องหนึ่งผมเพิ่งนึกได้ขอรีบพูดไว้ตรงนี้ไม่งั้นผมจะลืม คือเครื่องมือวางความคิดเจ็ดอย่างที่ผมแนะนำไว้ใน SR มีอยู่สองตัวที่ผมอยากจะย้ำให้เอามาใช้ร่วมกันใช้ควบกันให้เป็นหนึ่งเดียว คือการผ่อนคลาย (relaxation) กับการตื่นตัว (alertness) ดูเผินๆเหมือนมันไปคนละทางไม่น่าจะเอามาควบกันได้ แต่คุณต้องเอาทั้งสองตัวนี้มาควบกันให้ได้ คือผ่อนคลายกล้ามเนื้อร่างกายผ่อนคลายใบหน้า ยิ้มที่มุมปากไปด้วย ขณะเดียวกันก็ตื่นตัวรอรูด้วยความอัศจรรย์หรือด้วยใจจดจ่อว่าอีกหนึ่งวินาทีข้างหน้านี้จะมีอะไรเกิดขึ้นในชีวิต จะมีความคิดอะไรโผล่ขึ้นมา มันมหัศจรรย์ตรงที่เราเดาไม่ได้ดอกว่าความคิดต่อไปที่จะโผล่ขึ้นมาในหัวมันจะเป็นเรื่องอะไร แต่เราจะพลาดมันถ้าเราไม่ตื่นตัว ครั้นจะตื่นตัวแบบเกร็งๆเหมือนนักวอลเลย์บอลตอนรอรับลูกเสริฟก็ไม่ได้อีก เพราะความเกร็งหรือความตั้งใจก็คือความคิดที่จะคอยขังเราไว้ไม่ให้ได้พบกับความมหัศจรรย์อะไร ดังนั้น ต้อง…ตื่นตัวควบกับผ่อนคลาย
จำไว้นะ… ตื่นตัว ควบกับผ่อนคลาย
นพ.สันต์ ใจยอดศิลป์
(ภาพวันนี้ / ไปดูเด็กๆเล่นว่าวที่ข้างบ้าน (เมืองทองธานี)
(กรณีอ่านจาก fb คลิกที่ภาพข้างล่าง)
เรียนคุณหมอสันต์ที่นับถือ
ปัจจุบันไม่ทานเนื้อสัตว์ ทานพืชกับถั่วต่าง ๆ มีคนบอกว่า ทานถั่วเยอะ ทำให้เป็นมะเร็งจริงไหมคะ
……………………………………………….
ตอบครับ
1.. ถามว่ากินถั่วมากแล้วเป็นมะเร็งจริงไหม ตอบว่าไม่จริงครับ
ความกลัวถั่วเกิดจากการ “ผ่องถ่าย” มาจากความกลัวอะฟลาทอกซินซึ่งเป็นพิษของราที่ปนเปื้อนในอาหารที่เก็บไม่ดี ความกลัวอะฟลาทอกซินมาจากข้อมูลเก่าที่ว่าอะฟลาทอกซินสัมพันธ์กับการเป็นมะเร็งตับ แต่งานวิจัยรุ่นต่อมาพบว่าอะฟลาทอกซินเป็นปัญหามากในคนกินโปรตีนจากเนื้อสัตว์ แต่เป็นปัญหาน้อยในคนกินอาหารพืชเป็นหลัก อย่างไรก็ตามอะฟลาทอกซินเป็นประเด็นพิษที่ปนเปื้อนมากับอาหาร ซึ่งการปนเปื้อนนี้เกิดได้ทั้งนั้นหากเก็บอาหารไม่ดี ไม่ว่าจะเป็นข้าวที่สีแล้วหรือถั่วที่ป่นหรือบดแล้ว (ถั่วที่ยังไม่ได้ป่นหรือบดมีอัตราการปนเปื้อนต่ำมาก) ทั้งนี้ไม่เกี่ยวกับประเด็นการกินถั่วกับการเป็นมะเร็ง
ในทางกลับ ในแง่ความสัมพันธ์ระหว่างการกินถั่วกับการเป็นมะเร็ง ข้อมูลปัจจุบันบ่งชี้ไปทางว่ากินถั่วมากอาจทำให้เป็นมะเร็งน้อยลง งานวิจัย Polyp Prevention Trial (PPT) ซึ่งมุ่งหาความสัมพันธ์ระหว่างการกินอาหารกากมากกับการเป็นเนื้องอก adenoma ในลำไส้ใหญ่ (ซึ่งเป็นเนื้องอกนำก่อนการเป็นมะเร็ง) ผลวิจัยหลักพบว่าไม่มีความสัมพันธ์กันระหว่างอาหารกากกับเนื้องอก แต่เมื่อวิเคราะห์เฉพาะถั่วก็พบว่าการกินถั่วมากสัมพันธ์กับการเป็น adenoma ลดลง
ต่อมาอีกงานวิจัยหนึ่งพบว่าอาหารกากสูง (รวมทั้งถั่วซึ่งมี oligosaccharide เป็นกากหลักด้วย) มีผลเพิ่มการสนองตอบต่อยาในการรักษามะเร็งผิวหนัง (melanoma)ซึ่งเป็นมะเร็งชนิดอัตราตายสูง
และเมื่อปีกลาย สมาคมมะเร็งอเมริกัน (ACS) ได้ออกเงินให้สถาบันมะเร็ง MD Anderson ที่เท็กซัส ซึ่งเป็นเจ้าใหญ่ทางด้านโรคมะเร็ง ทำการวิจัยแบบสุ่มตัวอย่างแบ่งกลุ่มเปรียบเทียบให้กินถั่ว (วันละถ้วย) กับอีกกลุ่มไม่ให้กินถั่ว ทำวิจัยอยู่นาน 16 สัปดาห์ แล้วตรวจอุจจาระและลำไส้พบว่ากลุ่มกินถั่วมีความหลากหลายของจุลินทรีย์ในลำไส้เพิ่มขึ้นโดยกลุ่มจุลินทรีย์ที่เพิ่มขึ้นเป็นจุลินทรีย์ดีที่สัมพันธ์กับการเป็นมะเร็งในลำไส้ใหญ่ลดลง เช่น Faecalibacterium, Eubacterium และ Bifidobacterium
และมีอีกสองงานวิจัยใหม่ๆที่ได้วิเคราะเมตาอานาไลซีสงานวิจัยความสัมพันธ์ระหว่างกินถั่วกับมะเร็งหลายอวัยวะก็พบว่ากินถั่วสัมพันธ์กับการเป็นมะเร็งลำไส้ใหญ่ลดลง
ดังนั้น หลักฐานที่มีอยู่นับถึงวันนี้สนับสนุนให้กินถั่วเพื่อลดโอกาสเป็นมะเร็งครับ ไม่ใช่ให้หนีถั่วเพราะกลัวมะเร็ง
นพ.สันต์ ใจยอดศิลป์
บรรณานุกรม
(ภาพวันนี้ / แล้งจัด กระรอกยกทัพกัดท่อน้ำฝนเพื่อเข้าไปหาน้ำดื่มในถัง แล้วพากันตายอยู่ในนั้นห้าตัว ทำให้หมอสันต์ต้องมาคิดออกแบบที่ให้น้ำกระรอก ใครมีไอเดียเจ๋งก็ช่วยบอกด้วย)
(กรณีอ่านจาก fb กรุณาคลิกภาพข้างล่าง)
อยู่ๆก็มีจดหมายถามเรื่องกัญชาทะยอยเข้ามาอีกแล้ว ผมได้เคยตอบเรื่องกัญชาอย่างละเอียดไปแล้วทุกแง่ทุกมุมถึงสามครั้ง ครั้งแรก เมื่อพค. 2562 ครั้งที่สอง เมื่อพย. 2563 ครั้งที่สาม เมื่อมิย. 2565 ท่านที่สนใจเนื้อหาเชิงลึกกรุณาตามไปอ่านเอาเอง วันนี้ผมจะไม่ตอบอะไรเพิ่มอีก แต่จะคัดลอกตอนหนึ่งของการตอบครั้งก่อนๆมาไว้ข้างล่างนี้เพื่อย้ำให้เห็นเจตนาของผมในเรื่องนี้
……………………………..
“..การที่คนเราอยากจะหนีความคิดของตัวเองไปสู่ความสงบเย็นที่ปลอดอิทธิพลความคิดนั้นมันเป็นธรรมชาติที่ฝังลึกอยู่ในใจของมนุษย์ทุกคน สุดแล้วแต่ว่ามันจะโผล่ขึ้นมาช้าหรือเร็ว ทุกคนก็ล้วนอยากไปตรงนั้น ไปอยู่ในสภาวะที่ตื่นรู้ ปลอดความคิด มีแต่ความสงบเย็นและเบิกบาน ในบรรดาทางไปซึ่งมีหลายทาง ยาเสพย์ติดเป็นทางหนีที่ง่ายทางหนึ่ง แต่กฎหมายปิดกั้นทางนี้เอาไว้ หากเปิดสิ่งปิดกั้นนี้ออก คนที่หนีความคิดของตัวเองด้วยวิธีอื่นที่เขาคิดหรือเชื่อว่ามันยาก (เช่นการฝึกวางความคิด) ก็จะเฮโลมาหาทางนี้เพราะเห็นว่ามันง่ายกว่า งานวิจัยการติดยาเสพย์ติดในกลุ่มอนุพันธ์ของฝิ่นในหมู่แพทย์อเมริกันพบว่าวิสัญญีแพทย์หรือหมอดมยามีอัตราการติดยาสูงสุด เพราะหมอดมยาใช้ยาพวกนี้มากที่สุด พอมันง่ายที่จะเอามาลองกับตัวเอง ก็เลยติดเสียเอง
มามองผลเสียระดับบุคคลก่อนนะ สมมุติว่ากัญชาเป็นของถูกกฎหมาย ผมทำงานเป็นหมอผ่าตัดหัวใจ สมมุติว่าเนื่องจากกัญชาถูกกฎหมายแล้ว ทุกวันๆๆๆผมก็พี้กัญชามาจนเมาตาหวานได้ที่ก่อนมาทำงาน คุณเป็นคนไข้ คุณจะกล้าให้ผมทำผ่าตัดหัวใจให้คุณไหม
ในระดับชาติ การปล่อยให้ประชาชนหันเข้าหายาเสพย์ติดเพื่อหนีทุกข์จากความคิดของตัวเองเป็นวิธีลัดสั้นตรงที่สุดที่จะทำให้ชาติฉิบหาย (ขอโทษ) ถ้าคุณสนใจประวัติศาสตร์สักหน่อย นี่เป็นวิธีที่อังกฤษใช้ทำลายจีนในช่วงราวๆปีค.ศ. 1860 อังกฤษซึ่งครอบครองอินเดียอยู่ และชายขอบของอินเดียสมัยนั้นก็คือย่านอัฟกานิสถานปัจจุบันซึ่งเป็นแหล่งผลิตฝิ่นแหล่งใหญ่ของโลก อังกฤษซึ่งมีความโลภจะเอาแต่เงินลูกเดียวก็ทำการค้าฝิ่น แล้วใช้กำลังบีบบังคับให้จีนเลิกกฎหมายห้ามสูบฝิ่นเพื่อจะสร้างขี้ยากลุ่มใหญ่ไว้เป็นตลาดฝิ่นของตน จนกลายเป็นสงครามฝิ่น ซึ่งสงครามนั้นจีนรบแพ้ ต้องยอมเปิดให้ประชาชนสูบฝิ่น คนอังกฤษก็ทำมาค้าขายฝิ่นจนร่ำรวยกันระเบิดระเบ้อ เพื่อนผมที่เป็นหมออินเดียบอกว่าคนอินเดียที่เป็นสมุนร่วมค้าขายฝิ่นกับคนอังกฤษช่วยขนฝิ่นจากอัฟกานิสถานผ่านอินเดียไปจีนก็พลอยร่ำรวยมหาศาลจนทุกวันนี้ลูกหลานของพวกนั้นก็ยังรวยกันอยู่ไม่เลิก แต่จีนเป็นไง ประชาชนจีนติดฝิ่น ชาติจีนถูกทำลายย่อยยับ ประชาชนส่วนใหญ่ที่ด้อยโอกาสถูกทิ้งให้ทุกข์ยากติดดินติดหญ้า กว่าจะปลดแอกฝิ่นที่อังกฤษสวมให้และฟื้นตัวเองขึ้นมายืนบนขาตัวเองจนทุกคนมีข้าวกินได้เหมือนเดิมอีกครั้งอย่างทุกวันนี้ จีนต้องทำสงครามภายในอันเต็มไปด้วยความทุกข์ระทม พ่อแม่ลูกต้องฆ่ากันเองเพราะอยู่คนละข้าง ผู้คนล้มตายไปหลายสิบล้านคน ดังนั้น ก่อนที่เราจะแก้กฎหมาย “ปล่อยผี” ยาเสพย์ติด ผมขอให้เข้าใจมุมนี้ให้ดีก่อน ไม่ใช่จะเอาแต่ค้าฝิ่น..เอ๊ย ไม่ใช่ ค้ากัญชากันท่าเดียว
ทำไมเราไม่ใช้วิธีที่มันดีกว่าทุกประตู ถ้าไม่นับคนขี้โลภที่อยากได้เงินจากการค้าขายกัญชา ผู้สนับสนุนการแก้กฎหมายกัญชาคือผู้ป่วยและหมอหรือผู้เห็นอกเห็นใจผู้ป่วยที่เป็นโรคที่ทุกข์ทรมานกับอาการปวด นอนไม่หลับ กังวล และซึมเศร้า จะมียกเว้นก็คือหมอจิตแพทย์ที่ไม่สนับสนุนกัญชาเพราะกลัวคนที่มีเชื้อบ้าอยู่แล้วจะบ้าหนักขึ้น ผมเข้าใจทุกๆคนนะครับ แต่แทนที่จะมาดันทุรังเอาที่กัญชา ทำไมไม่ลองทางอื่นที่มันมีแต่ดีทุกประตูก่อนละครับ
หลักฐานวิทยาศาสตร์ก็ชัดเจนแน่นอนอยู่แล้ว ว่าถ้าเราปรับอาหารการกินให้มันเป็นอาหารสดๆที่มีส่วนประกอบเป็นพืชผักผลไม้มากขึ้น ถ้าเราออกกำลังกายขยับเขยื้อนเคลื่อนไหวร่างกายมากขึ้น โอกาสที่เราจะเป็นโรคที่ต้องมาทุกข์ทรมานกับการปวดรวมทั้งโรคมะเร็งก็ลดลง
แล้วทำไมเรานอนไม่หลับ ทุกข์กังวล หรือซึมเศร้าละ ก็เพราะเราเสพย์ติดความคิดของเราเองแล้วพยายามจะหนีสิ่งที่เราเสพย์ติดเองนั้นแต่หนีไปไม่พ้น จึงพยายามไปหาสิ่งเสพย์ติดตัวใหม่มาไล่ ผมบอกล่วงหน้าเลยว่ามันไล่ได้ก็แค่ประเดี๋ยวประด๋าว แล้วมันก็จะกลับมาอีกเพราะความคิดมันเป็นร่องบากไว้ในหัวของคุณมันจะหมดไปด้วยยาเสพย์ติดได้อย่างไร ทำไมไม่แก้ตรงๆด้วยการฝึกวางความคิด ซึ่งมันเป็นวิธีที่มีแต่ดีไม่มีผลเสียข้างเคียงใดๆ ส่วนวิธีที่ว่าการวางความคิดจะทำอย่างไรนั้นก็หาอ่านเอาได้ไม่ยาก ในพระไตรปิฎกพระพุทธเจ้าก็สอนแต่เรื่องนี้แทบไม่ได้สอนเรื่องอื่นเลย ถ้าจะเอาแบบง่ายๆบ้านๆ หาอ่านในบล็อกของผมนี้ก็ได้ ผมเขียนเรื่องนี้ไปบ่อยมากจนนับครั้งไม่ถ้วน ถ้านอนไม่หลับก็ฝึกปฏิบัติตามสุขศาสตร์ของการนอนหลับ แล้วก็ค่อยๆเลิกยานอนหลับเสีย
ผมไม่ได้ต่อต้านแค่กัญชา แต่ผมไม่เห็นด้วยกับการใช้สารออกฤทธิ์ต่อระบบประสาทกลางทุกชนิดมาแก้ปัญหาการเสพย์ติดความคิดของผู้คน นอกจากยาเสพย์ติดที่ผิดกฎหมายแล้ว ยังรวมถึงบุหรี่ แอลกอฮอล และยาออกฤทธิ์ต่อระบบประสาทกลางในชื่อต่างๆไม่ว่าจะเป็นยาต้านซึมเศร้า ยากล่อมประสาท ยาคลายกังวล ยานอนหลับ ยาแก้ปวดที่เป็นอนุพันธ์ของฝิ่น ยารักษาสมาธิสั้น ที่แพทย์เรามักจ่ายให้ผู้ป่วยแบบตั้งใจจะให้เขากินชนิดไม่มีวันให้เลิกราด้วย ผมต่อต้านหมดเพราะเห็นอัตราเพิ่มของการใช้ยาในกลุ่มนี้แล้วผมกลัวว่าลูกหลานของเราในวันหน้าจะไม่มีใครรอดจากการถูกแพทย์สั่งให้กินยาในกลุ่มนี้แม้แต่คนเดียว
ร่างกายของคนเรานี้ธรรมชาติออกแบบให้ดำรงอยู่ได้โดยไม่ต้องกินยาหรือเสพย์สารเสพย์ติดใดๆ แค่กินอาหารที่ธรรมชาติให้มา ดื่มน้ำ หายใจเอาอากาศดีๆเข้าไป ตากแดด และเหยียบดินอันเป็นรากกำเนิดของร่างกายนี้บ้าง ร่างกายนี้ก็จะอยู่ได้ของมันเองแล้ว ไม่ต้องอาศัยยาหรือสารเสพย์ติดใดๆคอยค้ำจุนเลย
ถ้าหมอสันต์ล่วงเกินก็ขออภัย ผมตอบคำถามนี้อาจจะทำให้หลายคนที่สนับสนุนกัญชาหงุดหงิด ในจำนวนนี้บางคนก็เป็นแพทย์ที่ผู้คนเคารพนับถือ บางคนก็เป็นนักการเมืองใหญ่ที่ตั้งใจดีซึ่งผมก็รู้จักมักคุ้นอยู่ ผมกราบขออภัย ผมไม่ได้ตั้งใจจะทำให้ท่านเกิดความทุกข์ แต่ผมตอบจดหมายนี้เพื่อเปิดให้สาธารณชนเห็นอีกด้านหนึ่งของเหรียญ ซึ่งทุกเหรียญมันมีสองด้านเสมอ ส่วนเมื่อเห็นแล้ว คนส่วนใหญ่เขาจะเอายังไงกันต่อไปนั้นผมก็โอเคทั้งนั้น..”
นพ.สันต์ ใจยอดศิลป์
(กรณีอ่านจาก fb กรุณาคลิกภาพข้างล่าง)
กราบเรียนคุณหมอสันต์
… นะคะ ยอมรับว่าทุกวันนี้ใช้ชีวิตแบบผ่านไปทีละวันๆ การงานเดิมๆ เปลี่ยนไม่ได้ ไม่มีสิทธิคิดเรื่องความก้าวหน้า สุขภาพพอไปทำงานได้ ต้องพึ่งพายา Zoloft ตลอด สุขภาพจิตไม่ดีเลย ลืมตาตื่นขึ้นมา โลกหม่นหมองมาก
ยิ่งกว่านั้นคือ ลูกสาวคนเดียวก็ป่วย ทำให้ไม่สบายใจเป็นอย่างมาก ตัวเองยังเอาไม่รอด ห่วงลูกอีก ตอนนี้รู้สึกแย่มากๆ แอบคิดว่าทำไมถึงได้กลับมาอีก หลังจากเส้นเลือดสมองแตก มันทรมานค่ะ กราบขอคำแนะนำอาจารย์ด้วยนะคะ
ด้วยความเคารพ
………………………………………………
ตอบครับ
ผมจะไม่ตอบคุณแบบปลอบโยนให้คุณสบายใจแค่ผิวเผินนะ แต่จะพูดกับคุณให้ลึกซึ้ง ให้คุณไปทำการบ้านต่อเอาเอง
ในการใช้ชีวิต มันมีทิศทางหลักสองแบบนะ
แบบที่ 1. To pursue happiness คือแบบ..เสาะหาความสุขในชีวิต
แบบที่ 2. To express joy คือแบบ..แสดงออกถึงความเบิกบานในใจคุณ
แน่นอนว่าหากจะใช้ชีวิตแบบที่สอง เราต้องมีความสุขหรือ joyful ในใจเราก่อน ไม่งั้นเราจะเอาอะไรที่เราไม่มีไปให้ใครได้อย่างไร ทำให้มองเผินๆเหมือนกับว่าเราต้องใช้ชีวิตในแบบแรกก่อน คือเสาะหาความสุขให้เจอก่อน เมื่อเราสุขแล้ว เบิกบานแล้ว เราจึงจะเผื่อแผ่ความสุขนั้นให้คนอื่นได้
แต่พอเราตั้งต้นไปเสาะหาความสุขที่ข้างนอก บางครั้งเราพบ หมายความว่าความอยากของเราได้รับการสนองตอบแม้ว่ามันจะสุขได้เพียงชั่วคราว แต่ที่แย่ยิ่งไปกว่านั้นคือบ่อยครั้งเราหาแล้วไม่พบ กลับได้พบแต่ความผิดหวัง เพราะเงื่อนไขของสิ่งต่างๆที่ข้างนอกนั้นเราควบคุมไม่ได้ ทำให้การหาความสุขของเรากลายเป็นที่มาของความทุกข์ไปเสียฉิบ
ประเด็นที่ฉิวเฉียดเป็นเส้นผมบังภูเขาก็คือ ความสุขที่เราไปหาที่ข้างนอกนั้น กลไกการเกิดมันเกิดที่ข้างใน คือการสนองตอบของใจเราเมื่อได้สิ่งที่สมอยาก หมายความว่าเมื่อความอยากกลายเป็นหมดความอยาก เราก็สุข
ทั้งนี้อย่าลืมว่าความอยากคือความคิด พูดอีกอย่างก็คือเมื่อหมดความคิด เราก็สุข
นั่นหมายความว่าความสุขหรือความเบิกบาน (joyful) แท้จริงแล้วมันเป็นธรรมชาติของส่วนลึกของใจเราอยู่แล้ว แต่มันถูกบังไว้ด้วยความคิด พอความคิดหมด ความเบิกบานมันก็โผล่ออกมาเอง ถ้าคุณจำได้ ผมเคยพูดบ่อยๆว่าใจส่วนลึกของเรานี้มันมีธรรมชาติสี่อย่าง คือ (1) ความเมตตา – compassion (2) ความสงบ – peace (3) ความเบิกบาน – joy (4) การรับรู้และยอมรับ -acceptance
ดังนั้นแทนที่จะไปวิ่งหาความสุขที่ข้างนอก ลองหันกลับเข้าข้างใน วางความคิด เข้าไปสู่ความรู้ตัว เราก็พบความเบิกบานแล้ว
วิธีทำก็ไม่ได้ยาก คุณก็เรียนไปมากแล้ว เหลือแต่การปฏิบัติ อย่างง่ายๆก็คือแค่หายใจเข้าลึกๆ กลั้นไว้สักพัก ผ่อนลมหายใจออกยาวๆพร้อมกับผ่อนคลายกล้ามเนื้อทั้งใบหน้าและทั่วตัว ยิ้มเผล่ที่มุมปากนิดๆ ทิ้งความคิดไปให้หมด ทำซ้ำๆสักหลายๆลมหายใจ คุณก็เข้าถึงความเบิกบานในใจแล้ว
ถ้ามาถึงตรงนี้ได้ คุณก็จะเริ่มใช้ชีวิตในแบบที่สองคือให้การใช้ชีวิตแบบเป็นการแสดงออกถึงความเบิกบานในใจคุณได้ แล้วผมรับประกันว่าการใช้ชีวิตในแบบนี้จะไม่มีคำว่าผิดหวัง เพราะในการแสดงออกถึงความเบิกบานในใจคุณ คุณไม่ได้คาดหวังอะไรจากใครทั้งสิ้น แล้วความเบิกบานในใจนี่แหละคือพลังชีวิต ยิ่งแสดงออกมันยิ่งมาหา ชีวิตมันจึงจะมีแต่เบิกบานยิ่งขึ้น สร้างสรรค์ยิ่งขึ้น
อีกอย่างหนึ่ง ชีวิตคนเรา สมบัติที่ทุกคนได้ติดตัวมาแท้จริงแล้วมีสองอย่างเท่านั้น คือ (1) เวลา และ (2) พลังชีวิต เวลาเราได้มาทีละหนึ่งลมหายใจ เพราะปลายของลมหายใจออกแต่ละครั้งเราไม่รู้หรอกว่ามันจะมีลมหายใจเข้าครั้งใหม่หรือเปล่า ส่วนพลังชีวิตนั้นเมื่อหมดความคิด พลังชีวิตก็จะโผล่ออกมาเอง ประเด็นจึงเหลืออยู่แค่ว่าในหนึ่งลมหายใจที่คุณได้สัมปทานมาแน่ๆแล้วนี้ คุณจะใช้พลังชีวิตของคุณไปทำอะไร หรือจะใช้มันไปแบบไหน นี่เป็นโจทย์ที่คุณต้องขบให้แตกเอง
นพ.สันต์ ใจยอดศิลป์
แม้ว่าเดือนเมษาปีนี้จะร้อนสะแด่วแห้ว แต่ก็มีดอกไม้แปลกๆโผล่มาให้เห็นแบบผิดฤดูกาลแยะ เช่น ทางเข้าบ้านผมเองดอกคูนสีเหลืองนัดหมายออกดอกพร้อมกับดอกอินทนินสีม่วงแบบสะพรั่งทำให้เวลาขับรถออกจากบ้านเกิดสีสันย้อนแสงอาทิตย์สวยงามน่าทึ่ง นี่ถ้าดอกจาน (ทองกวาว) ที่ปลูกไว้ด้วยกันออกดอกตามนัดก็จะยิ่งเริ่ด และวันหนึ่งผมเดินเล่นยามเย็น (ร้อนๆ) ต้นเหลืองอินเดียเป็นทิวแถวที่ริมรั้วก็ออกดอกสะพรั่งอีกแล้ว นับเป็นการออกดอกครั้งที่ 5 ในปีนี้ เหลืองสดและสวยงามเจิดจรัสกระตุ้นพลังชีวิตได้ดีมาก
ที่เป็นเอกลักษณ์สุดๆของฤดูกาลนี้คือความร้อน ผมไม่เคยคิดว่าจะได้สัมผัสความร้อนระดับนี้ที่บ้านของตัวเอง สมัยก่อนไปทำงานที่ดูไบ พอพักงานก็ไปเที่ยวทะเลทราย มันร้อนเหมือนคนเอาเครื่องเป่าผมมาเป่าใส่หน้า เป็นความร้อนระดับน่าประทับใจ แต่ตอนนี้บรรยากาศนั้นสัมผัสได้แล้วที่บ้านตัวเอง ไม่ต้องไปเที่ยวทะเลทรายเลย
เพื่อนคนหนึ่งเขียนเล่าทางไลน์ว่าร้อนนี้ไม่ได้ไปไหน ได้แต่ขังตัวเองอยู่ในตู้เย็น จะไปเดินออกกำลังกายก็กลัวจะตายจากฮีทสะโตรก แต่ผมทำอย่างเธอไม่ได้ เพราะผมเป็นคนพันธ์อยู่ไม่สุข ไม่ว่าจะหนาวจะร้อน ยังไงผมก็ต้องหาอะไรทำ ยิ่งร้อนตับแล่บอย่างนี้ ยิ่งอยากทำอะไรเกี่ยวกับความร้อน แม้วัยเจ็ดสิบกว่าและประกาศว่าจะขายสมบัติเก่ากินลูกเดียวแล้ว แต่ว่างเมื่อไหร่ผมก็ยังต้องแว้บ..บไปปลูกป่าเพราะมันเป็นของชอบ ปลูกไปแล้วหลายโปรเจ็ค พอยิ่งร้อนขึ้นมา ก็ยิ่งอยากปลูกป่าเพิ่มอีก มองหาที่ดินของตัวเองว่ายังมีแปลงไหนที่ว่างอีกบ้าง ก็พบว่าเหลืออยู่อีกแปลงหนึ่งอยู่กลางหมู่บ้านเลย เดิมใช้เป็นบ้านพักของพนักงานเวลเนสวีแคร์ ตอนนี้พนักงานย้ายออกไปอยู่ที่อื่นหมดแล้ว ดีละ เอาที่แปลงนี้แหละ ปลูกเป็นป่ากลางหมู่บ้าน เท่..ออก
หมอสมวงศ์ท้วงติงว่า
“น้ำก็ไม่มีสักหยดคุณจะไปปลูกต้นไม้ได้อย่างไร รออีกสองเดือนให้ฝนมาก่อนไม่ดีหรือ” ผมบอกว่า
“ฮ่า นั่นแหละความท้าทาย ทำอย่างไรจึงจะปลูกพืชหรือสร้างป่าขึ้นมาได้บนความแล้งน้ำสุดๆ เขาเรียกว่าเกษตรกรรมน้ำน้อย ฝรั่งเรียกว่า Water Wise Gardening เป็นคอนเซ็พท์ที่จ๊าบ..ซะ“
ว่าแล้วผมก็ลงมือโปรเจ็คใหม่ “ปลูกป่าแบบสวนหมัดกับภัยแล้ง” อย่างเป็นขั้นตอน
งานขั้นที่ 1 ซึ่งเป็นงานช้าง คือเคลียร์ความรกรุงรังที่ไม่ใช่ธรรมชาติดั้งเดิมทิ้งไปให้หมดก่อน ไม่ว่าจะเป็นก้อนหิน เสาริมทาง รั้วประดับ พื้นทางเดิน โคมไฟแตก รูปปั้นคนแบกหม้อน้ำ บันไดเหล็กวนขึ้นไปบนห้างสูงเพื่อดูวิว ลานคอนกรีตและเตาบาร์บีคิว ขนออกไปทิ้งหมด ป่าธรรมชาติไม่ควรจะมีความรกรุงรังใดๆที่เป็นฝีมือมนุษย์ ถ้าจะรกก็ขอให้เป็นการรกด้วยพืชพันธ์ สัตว์เล็กสัตว์น้อยเสียยังจะดีกว่า
ในพื้นที่นี้มีกระท่อมที่พักหลังเล็กๆเก่าๆ อยู่หลายหลัง ผมตัดใจรื้อทิ้งไปบางหลังเหลือไว้บางหลังเอาไว้ซ่อมเล่น ถามว่าซ่อมไปทำไม ตอบว่าก็ยังไม่รู้เหมือนกัน หิ..หิ เกิดมาเป็นคนชอบซ่อมเจออะไรผุๆพังๆก็ต้องซ่อมไว้ก่อน มีอยู่หลังหนึ่งผมเรียกว่า “กุฏิพระ” มีปัญหาว่าส้วมชักโครกไม่ลง ผมจึงขุดหาสาเหตุ แล้วก็พบ เฮ้ย..ระวัง งูเหลือมยักษ์ อ้าวดูให้ดีไม่ใช่ เป็นรากไม้ขนาดดุ้นขาเด็ก ชอนไชย้อนคอห่านขึ้นมา เหมือนงูเปี๊ยบ บรื้อ..ว
เคลียร์พื้นที่แล้ว ก็มาทำ งานขั้นที่ 2. คือสร้างความชุ่มชื้นอันเป็นหัวใจของป่าขึ้นมา ของเก่าเขาเคยมีธารน้ำเล็กๆ และตาน้ำเล็กๆในพื้นที่แต่ตอนนี้แห้งไปหมดแล้ว ทำอย่างไรจะทำให้ธารน้ำและตาน้ำนี้มีชีวิตขึ้นมาใหม่ มีน้ำตลอดปี มีก้อนหินสีเข้มๆ ตะไคร่น้ำสีเขียวๆ พืชน้ำอวบๆ เถาวัลย์ หวาย จั๋ง และไม้ป่าดงดิบอย่างหลุมพอ สะตอ ยวน หยี และสัตว์เล็กสัตว์น้อยที่เอ็นจอยชีวิตริมธารน้ำ โดยเฉพาะอย่างยิ่ง..หิ่งห้อย ซึ่งเคยมีอยู่บ้างแล้วพอควรตามธรรมชาติในแถบนี้ ไม่แน่นะ ไปภายหน้าป่าเล็กๆแห่งนี้อาจกลายเป็นที่เพาะพันธ์หิ่งห้อยก็ได้ถ้าผมรู้เคล็ดลับที่จะทำให้มันขยายพันธ์สำเร็จขึ้น
“เฮ้ย..ลุ้ง เลิกฝันกลางวันก่อนเถอะ กำลังพูดเรื่องขาดน้ำกันอยู่นะ”
โอเค. โอเค. การแก้ปัญหาขาดน้ำนี่เป็นงานดับเบิ้ลช้าง เพราะความแห้งแล้งคือความท้าทายสูงสุดของนักปลูกป่า ผมเคยไปเที่ยวอุทยานแห่งชาติในเมืองไทยนี้หลายแห่ง เจ้าหน้าที่ป่าไม้เขาก็ขยันปลูกป่ากันจั๊ง เพาะกล้าแล้วปลูก เพาะกล้าแล้วปลูก แต่อัตราตายของต้นไม้ป่าที่เขาเพียรพยายามปลูกผมประเมินด้วยตาตัวเองว่าตายประมาณ 100% แล้วจะไม่ให้เรียกว่าเป็นความท้าทายสูงสุดได้อย่างไร ที่ดินตรงนี้ยิ่งท้าทายหนักเพราะเป็นดินลูกรังแข็งโป๊กเก็บน้ำไม่อยู่ ระดับน้ำใต้ดินก็อยู่ลึกแบบ..ลึกลงๆ ลึกยิ่งดิ่งลง ลึกลงทุกที หมายความว่าต้องจ้างเจาะบาดาลกันซ้ำซาก เพราะน้ำบาดาลมันขยับหนีลงข้างล่าง ถ้าฟลุ้คเจาะได้ก็จะมีอัตราการไหลต่ำกระปริบกระปรอยเหมือนผู้ชายเป็นต่อมลูกหมากโต ต้องลุ้นระทึกมาก แหล่งน้ำที่เชื่อถือได้มีแหล่งเดียวคือ “น้ำฝน” ซึ่งพระเจ้าก็ให้มาแบบกั๊กอีกต่างหาก คือปีละประมาณ 1,100 มม. เท่านั้น
แต่ถ้ามองจากมุมของพระเจ้า ท่านคงจะพูดว่า
“ข้าให้เอ็งปีละ 1,100 มิล เอ็งมีพื้นที่ 4,000 ตรม เท่ากับว่าข้าให้เอ็งปีละตั้ง 4,400 คิวบิกเมตร ให้แยะขนาดนี้เอ็งยังไม่พออีกเหรอวะ”
พอครับ พอๆๆๆ ประทานโทษ หุ..หุ พูดผิดหูเดี๋ยวท่านยั้วะตัดปริมาณฝนอีกผมจะยิ่งซวยหนัก จึงได้แต่แอบบ่นลับหลังว่า 4,400 คิวก็จริง แต่ระยะการส่งมอบของท่านสั้นแค่ 155 วัน แล้วที่เหลืออีก 210 วันผมจะไปเสกน้ำมาจากไหนละเพ่ หิ..หิ แอบบ่นในใจไม่กล้าพูดดัง เดี๋ยวท่านได้ยินเข้าจะว้ากเพ้ยกลับมา
“เอ็งมันโง่เอง ข้าให้แยะ แต่เอ็งไม่มีปัญญาเก็บ แล้วข้าจะเสียเวลากับคนโง่ทำไมวะเนี่ย”
พระเจ้าค่ะ พระเจ้าคะ โอเคพระเจ้าค่ะ เลิกบ่น เลิกร้องเรียนแล้ว มาวางแผนรับความแห้งแล้งอันท้าทายกันดีกว่า โดยเน้นเฉพาะจุดที่ผมคิดจะทำให้เป็นโอเอซีสแบบป่าดิบแล้ง (dry evergreen forest ) เนื้อที่ประมาณหนึ่งไร่ ผมพิจารณาทางเลือกหลายอย่าง คือ
ทางเลือกที่หนึ่ง คือระบบสปริงเกิ้ลพ่นน้ำ เป็นไอเดียที่หรูไฮ แต่หน้าแล้งอย่างนี้แค่น้ำบาดาลยังดูดไม่ขึ้นแล้วจะเอาน้ำที่ไหนมาสปริงเกิ้ลกันละพี่จ๋า
ทางเลือกที่สอง ระบบเก็บเกี่ยวน้ำฝน (rain water harvesting) แบบคลาสสิกของในหลวงร.9 คือ คลองไส้ไก่ หลุมขนมครก และหนองเก็บน้ำ เป็นคอนเซ็พท์ที่ผมชื่นชอบ แต่เผอิญสำหรับที่นี่มันคงเอามาใช้ได้แค่ระดับหนึ่ง เพราะดินเป็นลูกรังเก็บน้ำไม่ได้ ขืนทำตามโดยไม่มีมาตรการเสริมที่ดีก็จะได้แต่ “ไส้ไก่แห้ง” และ “ขนมครกแห้ง”
ทางเลือกที่สาม คราใดที่มันแล้งจัดนักก็เอารถขนน้ำมาจากคลองมวกเหล็กสิ โห..นี่มันเป็นทางเลือกของเทศบาลหรืออบต.เขานะ ใครๆก็คิดได้เพราะมันง่ายดี แต่มันไม่ช่วยลดโลกร้อน และมันไม่เท่เลย ใช้หมองมากกว่านี้หน่อยดีกว่ามั้งลุง
ทางเลือกที่สี่ เป็นทางเลือกที่หมอสันต์เพิ่งคิดตกผลึก คือประยุกต์ใช้เทคนิคระบายน้ำท่วมขังแต่เปลี่ยนเอามาเป็นเท็คนิคเก็บน้ำฝนไว้ในพื้นที่แห้งแล้ง วิธีทำคือผมจะส่องกล้องทำแผนที่ระดับทั้งพื้นที่แล้วออกแบบเส้นระดับความถี่ประมาณ 1 เมตร แล้ววางท่อพรุน (Aggi pipe) หุ้มด้วยผ้าซึม (Geotextile) แล้ววางระบบนี้ลงไปในร่องกว้างประมาณหนึ่งคืบตามแนวระดับแล้วกลบด้วยทรายเสมอผิวดิน เหนือผิวดินก็วางเทปน้ำหยดเพื่อเจาะจงหยดน้ำลงไปที่รากต้นถั่วบราซิลที่จะปลูกคลุมดินให้พอดีเป๊ะ แล้วคลุมทุกตารางนิ้วของผิวดินด้วยใบไม้แห้ง หน้าฝนเวลาฝนตกน้ำจะซึมลงตามเชิงลาดของดินลงไปอยู่ในท่อพรุน แล้วค่อยๆกระจายความชึ้นให้พืช ปลายท่อระบายน้ำฝนจากหลังคาเมื่อเติมน้ำเข้าถังเก็บน้ำฝนจนเต็มแล้วก็ปล่อยส่วนที่เหลือเข้าระบบท่อพรุนนี้ตรงๆเลย น้ำใช้แล้วในอาคารไปภายหน้าผมก็จะต่อมาลงระบบท่อพรุนนี้หมด หน้าแล้งก็ใช้วิธีน้ำรดต้นไม้แบบประหยัดโดยหยอดน้ำเข้าไปใต้ใบไม้แห้งทีละหยด แหมะ แหมะ ส่วนการเลี้ยงดูกล้าไม้ป่านั้นจะใช้วิธีฝังคนโฑดินเผาไว้ที่โคนต้นโผล่ปากคนโฑพอให้พ้นผิวดินพอให้เอาน้ำเติมได้สะดวก ปล่อยให้รากไปรุมดูดน้ำเอาจากภายนอกผิวของคนโฑเอาเอง วิธีนี้คาดว่าผิวดินในป่าจะค่อยๆสะสมความชื้นขึ้นมาเอง จะไม่มีการใช้สปริงเกิ้ลรดน้ำเพราะ..ไม่มีน้ำรด ไม่มีการตัดหญ้าเพราะจะเป็นการเร่งการสูญเสียน้ำ แต่ใช้วิธีปลูกถั่วบราซิลแทนหญ้าแล้วปล่อยให้มันคลุมดินเองแบบไม่ต้องตัด พอดินมีความชุ่มชื้นได้ที่แล้วก็ค่อยลงกล้าไม้ป่า
ฟังดูแผนช่างหรูเริ่ด แต่ถามจิงถ้าเกิดแล้งสาหัสไม่มีน้ำสักหยดจะมาใส่คนโฑแล้วท่านจะทำยังไง้ ตอบว่าก็ทำแบบเทศบาลสิครับ คือจ้างรถขนน้ำมาจากคลองมวกเหล็กมาเติมใส่คนโฑ หิ..หิ
จบแผนแก้ปัญหาแล้งน้ำแล้ว งานขั้นที่ 3. คือการสร้างความอุดมสมบูรณ์ให้ดิน เครื่องมือหลักคือขี้วัว เพราะอย่าลืมว่าที่นี่..มวกเหล็ก เอาขี้วัวมาคลุกกับอินทรีย์วัตถุจากโรงหีบอ้อยซึ่งอยู่แถววังม่วง และเศษอินทรีย์วัตถุอื่นๆที่พอหาได้ เทกองลงไป แล้วไถกลบให้เป็นหน้าดินให้หนา แล้วปลูกถั่วบราซิลคลุมหน้าดินนั้นไว้
งานขั้นที่ 4. คือการปลูกต้นไม้ป่ายืนต้น เน้นต้นกล้าขนาดเล็กจากถุงเพาะชำซึ่งมีรากแก้ว แม้ตัวเองจะอายุมากแล้วแต่ผมก็ไม่ใจร้อนไปเล่นไม้ล้อมอย่างคนอื่นเขา เพราะเคยได้ยินคุณลุงชาวสวนคนหนึ่งพูดให้ผมฟังเสียงดังฟังชัดเต็มสองรูหู ว่า
“ไอ้พวกที่ซื้อไม้ล้อมต้นใหญ่ๆมาปลูก มันโง่”
หิ..หิ ความหมายของแกคือต้นไม้ใหญ่แบบขุดล้อมมามันดูแลยากเพราะระบบรากมันไม่แข็งแรงไม่ทนแรงลม คงไม่ได้ตั้งใจว่าใครโง่ดอก แต่หมอสันต์ได้ยินครั้งเดียวก็สยองจึงไม่กล้าเล่นไม้ใหญ่ไม้ล้อม ได้แต่เล่นไม้ถุงตั้งแต่นั้นมา แต่ก็เน้นไม้ป่าดงดิบรากลึก เช่น ยางนา มะค่า ตะเคียน และไม้เศรษฐกิจ เช่น ประดู่ ชิงชัน ไม้แดง สะเดา เป็นต้น วิธีปลูกป่าของผมประยุกต์เท็คนิคของมิยาวากิ คือขุดหรือไถดินให้ลึก ใส่อินทรีย์วัตถุให้มาก แล้วปลูกไม้ป่าท้องถิ่นแบบแน่นมากที่บนผิวดินนั้น แน่นระดับตารางเมตรละหนึ่งต้นขึ้นไป พันธ์สูงบ้าง พันธุ์ต่ำบ้าง ให้รากมันกอดเกี่ยวรัดกันเอาไว้แบบแน่นปึ๊ก ส่วนข้างบนก็ให้มันแบ่งโซนกันหาแดดเอาเอง ไม้สูงก็ขึ้นไปเอาแดดข้างบน ไม้กลางก็เอาแดดที่เข้ามาทางเฉียงๆ ไม้เตี้ยก็อาศัยแสงรำไรใต้เงาไม่ใหญ่ ซึ่งดร.มิยาวากิ ปรมาจารย์ชาวญี่ปุ่นเรียกว่าเป็นหลักสังคมวิทยาพืช คือให้มันอยู่ใกล้กันกอดกันไว้ ด้านหนึ่งมันจะแย่งกันโต อีกด้านหนึ่งมันจะถ้อยทีถ้อยพึ่งพากัน
เสร็จเรื่องเคลียร์พื้นที่ เรื่องน้ำ เรื่องดิน เรื่องต้นไม้ คราวนี้ก็มาถึง งานขั้นที่ 5. คือเรื่องสัตว์ป่าที่จะเชิญมาเป็นผู้อยู่อาศัย เนื่องจาก ม. ออกกฎหมายห้ามเอาสัตว์ใดๆมากักขังไว้เด็ดขาด แผนของผมจึงต้องรอฝนมาให้น้ำเต็มตาน้ำก่อน เมื่อพืชพันธ์ไม้น้ำเริ่มกลับมาเขียวขจีก็หวังว่าสัตว์อย่างเช่นพวกนก กระรอก กระแต เต่า กบ เขียด กิ้งก่า กะปอม และงูเขียว เขาก็น่าจะทะยอยเข้ามาจับจองพื้นที่อาศัยกันเอาเองโดยผมไม่ต้องไปเชิญ ผมเห็นมีไก่ป่าและกระต่ายป่าวิ่งนานๆครั้งอยู่ตามพงหญ้าข้างนอก หวังว่านานไปเขาจะอพยพมาลองอยู่ในนี้บ้างเพราะผมเตรียมพื้นที่โล่งปล่อยให้หญ้าธรรมชาติขึ้นไว้รอแล้ว แขกอีกผู้หนึ่งที่น่าจะมีความสุขหากได้เข้ามาอยู่ที่นี่คือนกเป็ดน้ำ ก็ยังไม่รู้จะเชิญเขายังไงเหมือนกัน ส่วนนกกระยางนั้นผมไม่ได้เชิญ พวกเขาพากันยกพวกเข้ามาทางอากาศ มารอกินปลาตั้งแต่ยังไม่มีน้ำเลยเชียว
แอ่น แอ้น แอ๊น…น สิบวันแรกของโครงการปลูกป่ากลางหมู่บ้านผ่านไปแล้วอย่างร้อนแรงและรวดเร็ว ผมถ่ายรูปไว้เป็นหลักฐานด้วย และเปลี่ยนชื่อบ้านนี้เสียใหม่เป็น “ทาร์ซาน อีโควิลล์ (Tarzan Ecoville)” เป็นการเอาฤกษ์เอาชัยว่าไปภายหน้ายังจะมีโปรเจ็คย่อยๆเชิงรักษ์โลกที่สนุกๆทำได้อีกหลายโปรเจ็ค เพราะสองวันก่อนผมไปเที่ยวเกาะพงัน เห็นป้ายโฆษณาธุรกิจของชาวบ้านที่นั่นเขียนตัวบะเริ่มว่า
“เอาแดด มาดูด”
ความหมายของเขาคือเอาพลังแสงอาทิตย์มาสูบน้ำทำเกษตรกรรม เออ..ผมคิดว่าเข้าท่าแฮะ และจะลองทำดูบ้าง เอาไว้เป็นเรื่องไร้สาระโปรเจ็คหน้า
………………………………………………
นพ.สันต์ ใจยอดศิลป์
(ภาพวันนี้ / กลาสีกำลังเอาเรือเข้าเทียบท่าเกาะพงัน ในวันที่หมอสันต์ไปเที่ยวพงัน)
(กรณีอ่านจากเฟซบุ้คกรุณาคลิกภาพข้างล่าง)
เรียนคุณหมอสันต์ที่เคารพ
ผมสมาชิก SR …. ครับ อยากถามความแตกต่างระหว่างความเบิกบานที่คุณหมอสอนว่ามันเป็นคุณลักษณะของความรู้ตัวที่ปลอดความคิดว่ามันแตกต่างจาก Ecstasy ที่ Dr … พูดถึงในลักษณะคล้ายกับว่าเป็นที่สุดของการหลุดพ้น (trancendence) อย่างไรครับ หรือว่ามันเป็นอันเดียวกันครับ
…………………………………………….
ตอบครับ
คำถามของคุณเป็นคำถามที่มุ่งถามถึงลักษณะที่จับต้องได้ของพลังชีวิต (life energy) ซึ่งบังเอิญอธิบายด้วยคำพูดไม่ได้แต่ผมก็จะพยายามอธิบายเท่าที่ผมพอมีประสบการณ์กับตัวเอง กล่าวคือประสบการณ์ทุกประสบการณ์ในชีวิตคนเราล้วนเกิดขึ้นที่ในใจเรา การปรากฎของพลังชีวิตก็เช่นกัน มันปรากฎเป็นประสบการณ์ในใจเราได้สองรูปแบบ คือหากปรากฎเป็นอาการทางร่างกายเรามักเรียกว่า “ความรู้สึก (feeling)” เช่นอาการวูบวาบ ซู่ซ่า ตามตัว น้ำตาไหล น้ำลายไหล หรืออาการที่ร่างกายผ่อนคลาย เป็นต้น โดยนัยนี้อาการปวดก็เป็นรูปแบบหนึ่งของพลังชีวิตที่เผอิญแสดงออกมาแบบขวางๆไม่เข้าระเบียบไม่เข้าพวก
หากพลังชีวิตปรากฎเป็นอาการทางใจเราเรียกว่า “อารมณ์ (emotion)” คำว่าอารมณ์ในที่นี้ใช้ในภาษาไทยนะ ไม่ใช่อารมณ์ในภาษาบาลีที่แปลว่า “เป้าของการสังเกต (observation object)” อย่าเอามาปะปนกัน นี่เป็นความวุ่นวายของการใช้ภาษามาสื่อสิ่งที่ควรจะสื่อกันด้วยวิธีอื่น แต่ผมไม่มีทางเลือก เพราะผมสื่อด้วยวิธีอื่นยังไม่เป็น ก็ต้องสื่อด้วยภาษาไปก่อน พลังชีวิตที่แสดงออกเป็นอาการทางใจจะเริ่มแบบอาการของความรักเมตตา (compassion) ซึ่งเป็นอาการที่เกิดเมื่อเราเข้าถึงและรู้ว่าแหล่งของพลังชีวิตสำหรับทุกชีวิตมันเป็นแหล่งเดียวกันไม่แยกเราแยกเขา ถ้าเข้มข้นขึ้นมาอีกหน่อยมันก็จะปรากฎเป็นความเบิกบาน (่joyful) ซึ่งมักมีธรรมชาติเกิดตามหลังความรู้สึกรักเมตตา เหมือนเวลาเราได้ช่วยเหลือหรือทำอะไรให้ใครแล้วมันปลื้ม..ม
ส่วนคำที่คุณถามถึงคือ ecstasy นั้นเป็นคำที่พวกโยคีชอบใช้ ผมขอแปลว่าเป็นอาการ “บานไม่หุบ” คือยิ้มก็ยิ้มจนหุบไม่ลง หัวเราะก็หัวเราะอยู่นั่นแล้วหยุดไม่ได้ง่ายๆ แบบว่ามันปลื้มสุดๆ หรือขำสุดๆ สำหรับโยคีมันเป็นอาการของการไปพ้นจากคอนเซ็พท์ความคิดต่างๆจนทุกความคิดทุกคอนเซ็ทพ์ของมนุษย์เป็นเรื่องตลกไร้สาระไปหมด คนทั่วไปก็เกิดอาการแบบนี้ได้บ้างเป็นครั้งคราวเมื่อมีอะไรมาช่วยกดความคิดไว้จนอยู่หมัด เช่นตอนที่พี้กัญชาจนเมาได้ที่ เป็นต้น
แต่ ecstasy ไม่ใช่ความหลุดพ้นหรือการบรรลุธรรม มันเป็นแค่ผลข้างเคียง การหลุดพ้นหรือการบรรลุธรรมคือการเข้าใจอย่างถ่องแท้และยอมรับอย่างสุดหัวสุดตีนไม่มีข้อต่อรองหรือไม่มีความหวังใดๆไม่ว่าหวังเล็กๆหรือหวังใหญ่ๆแอบไว้เป็นแบ้คอัพข้างหลัง คือยอมรับว่าทุกความคิดที่คิดขึ้นมาในหัวเราก็ดี หรือแม้แต่ร่างกายนี้นับจากหัวถึงตีนก็ดี มันล้วนไม่ใช่ “เรา” พวกโยคีเขาจะมีสูตรท่องจำเป็นเบสิกก่อนว่า
“ฉันไม่ใช่ร่างกายนี้..ฉันไม่ใช่ความคิดนี้ I am not the body, I am not the mind”
ท่องจำเข้าไว้เพื่อว่าสักวันหนึ่งมันจะเก็ทขึ้นมาจริงๆ เมื่อมันเก็ทจริงๆเมื่อไหร่แล้วละก็ นั่นแหละคือความหลุดพ้นหรือ liberation หรือ trancendence ของจริง
ผมไม่แนะนำให้คุณไปฝันถึง หรือไปยึดเอา ecstasy เป็นเป้าหมายหรือหลักกิโลเมตรสำคัญ เพราะมันจะทำให้คุณจับสาระของชีวิตผิดไป แต่แนะนำให้คุณขยันสังเกตความคิดทุกความคิด ขยันสังเกต “ความอยากอัตโนมัติ” ไม่ว่าจะเป็น “อยากได้” หรือ “อยากหนี” ที่จะทั้งชักลากทั้งดันให้คุณสนองตอบต่อแต่ละความคิด ถ้ามองมันเฉยๆไม่ทำตามมันได้ก็ยิ่งดี แต่ถ้าทนความเร่งเร้ายั่วยวนของความอยากนั้นไม่ไหวก็ปล่อยตามมันไปบ้างแลกกับการแอบสังเกตขณะปล่อยมันไปอย่างใกล้ชิดทีละขณะทีละขณะ ว่ากลไกการสนองตอบแบบอัตโนมัติของใจเรานี้มันทำงานอย่างไร สังเกตดูความเป็นหุ่นยนต์ของตัวเราเอง วันหนึ่งเมื่อหุ่นยนต์รู้กลไกการทำงานของมันเองแบบทะลุปรุโปร่ง วันนั้นมันก็จะหลุดพ้นจากความเป็นหุ่นยนต์
ในเรื่องความสำคัญของการสังเกตนี้ ผมขอพูดต่อไปอีกสักหน่อยเพราะมันก็ยังอยู่ในเรื่องพลังชีวิต ว่าในชีวิตของคนเรานี้เราไปจัดการอะไรที่อยู่ข้างนอกไม่ได้ดอก สมบัติที่เรามีอย่างแท้จริงและพอจัดการได้มีอยู่สองอย่างเท่านั้นคือ เวลาที่ยังมีชีวิตอยู่ กับ พลังชีวิต อย่างแรกเราไม่รู้ด้วยซ้ำว่ามันจะหมดเมื่อไหร่ รู้แต่ว่าโมเมนต์นี้ ณ ขณะนี้เรายังได้เวลามีชีวิตอยู่ ดังนั้นการบริหารสมบัติชิ้นแรกคือเวลานี้เราทำได้แค่ใช้มันอย่างของมีค่าทีละขณะๆเท่านั้น ส่วนสมบัติชิ้นที่สองคือพลังชีวิตนั้น ความที่เวลาที่เราเหลืออยู่มีแค่ขณะเดียว เราจะใช้พลังชีวิตที่มีอยู่ไปทางไหน ตรงนี้แหละที่เป็นประเด็น เราจะเผามันทิ้งเล่นๆก็ได้ด้วยการคิดโน่นคิดนี่เปะปะไปในแต่ละโมเมนต์ เพราะการคิดคือการเผาผลาญพลังชีวิตทิ้งที่คนทั่วไปเขาทำกันมากที่สุด หรือว่าเราจะใช้มันให้มันใหญ่ขึ้นๆจนถึงเวลาที่เราตายเราจะได้ตายอย่างเปี่ยมล้นไปด้วยพลังชีวิตไม่ใช่ตายอย่างหมดพลังชีวิต
ผู้ให้พลังชีวิตที่แท้จริงก็คือความสนใจ (attention) ของเรานั่นเองเพราะความสนใจคือแขนของความรู้ตัว (consciousness) ซึ่งเป็นเจ้าของพลังชีวิตตัวจริง ถ้าอยากให้พลังชีวิตมันใหญ่ขึ้น ให้มุ่งทำแต่สิ่งที่เราสนใจ สิ่งไหนที่เราสนใจมากๆ สิ่งนั้นก็คือ passion ของเรา เมื่อใดที่เรามุ่งมั่นจดจ่อทำสิ่งที่เป็น passion ของเรามากๆเรียกว่าเราวางเป้าหมายชีวิตไว้ที่สิ่งนั้น ดังนั้นการเสริมสร้างพลังชีวิตก็คือการใช้ชีวิตอย่างมีเป้าหมาย (purposeful life) ตื่นขึ้นมาต้องตอบตัวเองให้ได้ว่าวันนี้เราตื่นมาทำไม ถ้าตอบไม่ได้ชีวิตในวันนี้ก็จะถูกความคิดซ้ำซากวกวนบั่นทอนพลังชีวิตลงไปอีกหนึ่งวัน และมันจะเป็นเช่นนี้ทุกวันๆ จนถึงวันที่เราตายอย่างเขียดแห้งกรอบที่หมดสิ้นแล้วซึ่งพลังชีวิต
นพ.สันต์ ใจยอดศิลป์