เจาะลึกผลตรวจแมมโมแกรม ทำไมหมออ่านว่าเป็น BIRADS-3
 |
| สร้อยสายเพชร |
เรียน คุณหมอสันต์
ขอเรียนปรึกษา ผลการตรวจแมมโมแกรม ดังเอกสารแนบนี้ และหมอที่ตรวจจะให้ตรวจอีกทุก 6 เดือน เป็นเวลา 2 ปี คำถามคือว่า ผล ACR BIRADS-3 นี้ ปลอดภัยพอที่ดิฉันจะยุติ
ขอบพระคุณเป็นอย่างสูงค่ะ
... อายุ 73 ปี
....................................................
ตอบครับ
ถามว่าอยู่มาจนอายุ 73 ปีแล้ว ไปตรวจแมมโมแกรมเป็นครั้งแรกในชีวิตหมออ่านว่าผลเป็น BIRADS-3 จะเลิกตรวจและเลิกยุ่งกับแมมโมแกรมไปเลยได้ไหม ตอบว่า..เลิกได้ครับ
ผมอธิบายตรรกะประกอบคำตอบของผมดังนี้
1. ปัญหาของคุณคือคลำได้ก้อนที่รักแร้ (น่าเสียดายคุณไม่บอกว่าข้างไหน) ทำให้กังวลว่าจะเป็นมะเร็งแพร่กระจายมาที่ต่อมน้ำเหลืองที่รักแร้ จึงไปตรวจเต้านมและรักแร้ หมอตรวจด้วยวิธีอุลตร้าซาวด์รักแร้อย่างละเอียดแล้วไม่พบว่าจะมีก้อนหรือมีต่อมน้ำเหลืองผิดปกติใดๆที่รักแร้ทั้งสองข้าง ดังนั้นปัญหาหลัก (chief complaint) ของคุณจึงได้รับการเคลียร์ให้โดยหมอเขาเรียบร้อยไปแล้ว
2. ในแง่ของการขยันไปตรวจแมมโมแกรมเพื่อคัดกรองมะเร็งเต้านมในกรณีของหญิงทั่วไป เมื่อหมออ่านผลว่า BIRADS-3 และแนะนำตรวจซ้ำทุก 6 เดือนนานสองปีนั้น การจะทำตามหมอดีหรือไม่ทำดี คุณจะต้องเข้าใจลึกลงไปในอีกสองประเด็น คือ
ประเด็นที่ 1. คุณประโยชน์ของการตรวจคัดกรองมะเร็งเต้านมในวัยต่างๆนั้น คณะทำงานป้องกันโรคของรัฐบาลสหรัฐฯ (USPSTF 2024) ซึ่งเป็นองค์กรประเมินหลักฐานวิทยาศาสตร์ว่าอะไรควรจะให้เบิกได้ ได้สรุปหลักฐานว่าการตรวจแมมโมแกรมทุกสองปีจะมีประโยชน์ในแง่ของการลดอัตราตายจากโรคนี้ก็ในเฉพาะช่วงอายุ 40 - 74 ปีเท่านั้น พ้นจากนั้นถึงตรวจหรือไม่ตรวจก็มีผลไม่ต่างกัน กรณีของคุณนี้รอบทุกสองปีของการตรวจครั้งสุดท้ายคุณตรวจเมื่ออายุ 73 ปี จากนี้จะเลิกตรวจไปเลยก็มีความสมเหตุสมผลอยู่ครับ
ประเด็นที่ 2. ระบบการอ่านผล BIRADS หรือ Breast Imaging-Reporting and Data System เป็นระบบสื่อความหมายผลตรวจภาพเต้านมของหมอเอ็กซเรย์ซึ่งมีความหมายดังนี้
BIRADS-0 ตรวจไม่สำเร็จ
BIRADS-1 ตรวจสำเร็จได้ผลว่าปกติ
BIRADS-2 มีก้อนที่ไม่ใช่มะเร็ง
BIRADS-3 มีหรืออาจมีก้อนที่ไม่น่าจะใช่มะเร็ง
BIRADS-4 มีก้อนที่น่าจะเป็นมะเร็ง ควรตัดชิ้นเนื้อออกมาดู
BIRADS-5 มีก้อนที่น่าจะเป็นมะเร็งอย่างที่สุด ต้องตัดชิ้นเนื้อออกมาดู
BIRADS-6 ยืนยันว่าเป็นมะเร็งแน่นอนแล้วด้วยผลการตรวจชิ้นเนื้อที่ตัดออกมา
กรณีที่อ่านมาก้ำๆกึ่งๆสองแง่สองง่ามเช่น BIRADS-3 ซึ่งมีความหมายว่าไม่น่าจะเป็นมะเร็ง คนมักจะข้องใจว่าทำไมไม่อ่านว่าเป็น BIRADS-1 คือไม่พบอะไรผิดปกติให้รู้แล้วรู้รอด หรือหากพบก้อนที่ไม่ใช่มะเร็งก็อ่านเป็น BIRADS-2 ให้มันสะเด็ดน้ำเสียทีเดียว การจะไขข้อข้องใจนี้คุณก็ต้องเจาะลึกลงไปอีกว่าทำไมหมออ่านว่าเป็น BIRADS-3 โดยกลั่นออกมาจากคำบรรยายผลการตรวจของหมอเขา อย่างกรณีของคุณนี้เขาไม่ได้อ่านเพราะเห็นก้อนหรือเนื้องอกใดๆดอก แต่เขาอ่านเพราะมันมีแคลเซียม ซึ่งแคลเซียมนี้แม้ใครๆก็รู้ว่ามันเป็นของปกติในเต้านมเพราะเต้านมมีไว้ผลิตน้ำนมซึ่งมีแคลเซียมเป็นส่วนประกอบ แต่การมีแคลเซี่ยมอยู่ที่บางมุมมันก็อาจบังวิวได้ เขาจึงอ่านว่าเป็น BIRADS-3 แทนที่จะเป็น BIRADS-1 คืออ่านเผื่อว่ามีอะไรอยู่หลังแคลเซียมที่เขามองไม่เห็น ตัวผมเองจะให้น้ำหนักของการอ่าน BIRADS-3 ด้วยเหตุแคลเซียมบังวิวนี้น้อยมาก ดังนั้นผมจึงตอบคุณว่าหากคุณไม่อยากตรวจแมมโมแกรมซ้ำอีกทุก 6 เดือนคุณจะไม่ตรวจก็ได้ครับ
คำตอบของผมทำให้เกิดกรณีมากหมอก็มากความขึ้นมาทันที หมอคนนั้นว่าอย่างนั้น หมอสันต์ว่าอย่างนี้ ซึ่งผมเห็นใจคุณจริงๆ แต่มันก็เป็นการดีนะที่คุณเปิดรับฟังหลายๆความเห็นก่อน แล้วใช้ดุลพินิจของคุณเองตัดสินในขั้นสุดท้าย
นพ. สันต์ ใจยอดศิลป์
บรรณานุกรม
1. US Preventive Services Task Force; Nicholson WK, Silverstein M, Wong JB, Barry MJ, Chelmow D, Coker TR, Davis EM, Jaén CR, Krousel-Wood M, Lee S, Li L, Mangione CM, Rao G, Ruiz JM, Stevermer JJ, Tsevat J, Underwood SM, Wiehe S. Screening for Breast Cancer: US Preventive Services Task Force Recommendation Statement. JAMA. 2024 Jun 11;331(22):1918-1930. doi: 10.1001/jama.2024.5534. Erratum in: JAMA. 2024 Sep 30. doi: 10.1001/jama.2024.19851. PMID: 38687503.
.GIF)