วิตามินบี12 ชนิด cyanocobalamine และ methylcobalamine ต่างกันอย่างไร

เรียนอาจารย์สันต์ ใจยอดศิลป์ ที่เคารพ

หนูขออนญุาตรบกวนปรึกษาอาจารย์เกี่ยวกับไวตามิน B12 สำหรับคนรับประทานวีแกนค่ะ หนูส่งข้อมูลสุขภาพของหนูมาพร้อมนี้ อายุ39 ปี สูง 164ซม. หนัก 45กก. ผลตรวจสุขภาพดังที่แนบท้าย หนูเริ่มทานอาหารวีแกนต้้งแต่ 04/2563 จนถึงปัจจุบันค่ะ เป็นมังสวิรัติที่ไม่ทานผลิตภัณฑ์จากสัตว์เลย รวมถึงนมเนยและไข่ หนูได้ติดตามคลิปของอาจารย์ผ่านทางยูทูปและ facebook ตามที่อาจารย์แนะนำให้ทาน ไวตามิน B12 เพิ่มเติมสำหรับคนทานวีแกน ปัจจุบันหนูทาน B12 ขนาด 100 mcg ทุกวัน ในรูป cyanocobalamin ผลิตโดย บริษัท … หนูได้พยายามหา B12 ในขนาด 50 mcg จากร้านขายยาใหญ่ๆ หน้า รพ. รัฐบาลแล้ว แต่ไม่พบเลยค่ะ และได้โทรไปสอบถามองค์การเภสัชกรรม เขาก็ไม่ได้ผลิต หนูได้ติดตามอ่านบทความเกี่ยวกับไวตามิน B12 จากคุณหมอหลายๆท่านที่เป็นคุณหมอด้าน Plant based diet และแต่ละท่านแนะนำต่างกันไม่ว่าจะเป็นขนาดของยาที่แนะนำ ตัวยา (cyanocobalamin/methylcobalamin) และ
รูปแบบของยา (tablet/แบบเคี้ยว) นอกจากนี้ยังมีบทความเกี่ยวกับ และ high mortality rate ซึ่งอ่านแล้วรู้สึกเป็นกังวลอยู่ค่ะ (ตามลิงค์แนบข้างล่าง)

สุดท้ายนี้หนูของความกรุณาขอคำแนะนำอาจารย์สันต์ว่าควรจะทาน B12 ในขนาดเท่าใด ตัวยาใด ในรูปแบบใด และความถี่เท่าใร ขอบพระคุณอาจารย์ค่ะ
https://nutritionfacts.org/video/the-best-type-of-vitamin-B12-cyanocobalamin-or-methylcobalamin/
https://www.doctorklaper.com/b12
https://www.facebook.com/watch/?v=221264556242566
https://www.vegancanada.org/news/article/2020/05/16/vitamin-B12-update.html

………………………………………………………….

ตอบครับ

แม่เฮย..เดี๋ยวนี้แฟนบล็อกหมอสันต์ขยันหาอ่านข้อมูลในเน็ท ลิงค์ที่ก๊อปมาถามก็ล้วนเป็นการให้ข้อมูลของหมอที่เชื่อถือได้ ทั้งไมเคิล เกร็กเกอร์ ไมเคิล แคล็ปเปอร์ นีล บาร์นาร์ด ที่คุณส่งลิงค์มาให้ดู ทั้งหมดนั้นความจริงแล้วก็ไม่ใช่ใครที่ไหน ล้วนเป็นกากี่นั้งคนกันเองกับหมอสันต์ทั้งนั้น ทุกคนล้วนเชื่อถือได้ แต่ทำไมพูดไม่เหมือนกัน หิ หิ ตรงนี้มันเป็นธรรมชาติของวิชาแพทย์ที่คุณควรทำความเข้าใจไว้เสียหน่อย อุปมาว่าสัจธรรมเกี่ยวกับร่างกายมนุษย์นี้เป็นช้าง เนื้อหาวิชาแพทย์ก็คือวิธีลูบๆคลำๆ ส่วนเหล่าแพทย์นั้นก็คือคนตาบอดที่มาช่วยกันคลำช้าง แล้วพากันสั่งสอนประชาชนว่าช้างๆๆๆๆ น้องเคยเห็นช้างหรือเปล่า

เพื่อไม่เป็นการเสียเวลานอนของหมอสันต์ มาตอบคำถามของคุณตรงๆเลยดีกว่า

1.. ถามว่าคนกินมังสวิรัติเข้มงวด ควรกินวิตามินบี 12 ในขนาดเท่าใด ตอบว่าตัวเลขที่เป็นมาตรฐานเลยมีสองตัวเลขเท่านั้น คือ

(1) ปริมาณที่แนะนำว่าคนทั่วไปร่างกายควรได้รับวิตามินบี12 วันละเท่าใด (RDA – recommended daily allowance) ตัวเลขคือ แถ่น แทน แท้น 2.5 mcg ต่อวัน ดูให้ดี mcg หมายถึงไมโครกรัมนะ ไม่ใช่ mg ซึ่งหมายถึงมิลลิกรัม

(2) ขนาดที่ใช้รักษาคนเป็นโรคขาดวิตามินบี.12 แล้ว (ซึ่งส่วนใหญ่เกิดจากความผิดปกติในการดูดซึมวิตามินเข้าสู่ร่างกาย) คือฉีดวันละ 1 mg วันเว้นวันไปสามสัปดาห์ แล้วตามด้วยเดือนละครั้ง ไปจนอาการของโรคหมดหรือจนระดับในเลือดปกติ หรือกินวันละ 1000 mcg ก็ได้ผลเท่ากับฉีด

ส่วนที่คุณถามมาว่าคนอย่างคุณซึ่งเป็นคนดีๆอยู่ ยังไม่ได้เป็นโรคขาดวิตามินบี.12 แต่อยากจะกินเสริมเพื่อป้องกันโรค ควรจะกินวันละเท่าใด คำตอบนั้นอยู่ในสายลม คือยังไม่มีตัวเลขมาตรฐาน ข้อมูลความจริงคือว่าวิตามินบี.12 นี้หากกินในขนาดต่ำมากเช่น 1 mcg จะดูดซึมเข้าสู่ร่างกายได้ดี (56%) แต่ยิ่งกินขนาดสูงมากส่วนที่กินเพิ่มขึ้นจะยิ่งดูดซึมเข้าสู่ร่างกายได้น้อยหรือไม่ได้เลยถ้ากินเพิ่มขนาดสูงมาก เพราะมันต้องอาศัยตัวช่วยชื่อ intrinsic factor ซึ่งผลิตที่กระเพาะอาหารและมีจำนวนจำกัดเป็นตัวช่วยพาให้ถูกดูดซึม ถ้าตัวช่วยนี้ถูกใช้หมดก็หมด คือดูดซึมเพิ่มไม่ได้ ดังนั้นในการกินวิตามินเสริมหากจะให้ดูดซึมได้อย่างน้อย 2.4 mcg ตาม RDA ก็ต้องกินอย่างน้อยประมาณวันละ 5 mcg เป็นอย่างต่ำ ตรงนี้ถือว่ามีหลักฐานยืนยัน ส่วนอย่างสูงนั้นไม่มีจำกัด ใครใคร่กินเท่าไหร่เชิญกินเข้าไป ไม่มีตัวเลขมาตรฐาน หรือมีหลายมาตรฐาน เช่นสมาคมแพทย์มังสวิรัติอเมริกัน (AVMA) แนะนำด้วยวิธีกะๆเอาว่าคนกินมังควรกินวิตามินบี.12 เสริมวันละ 50-100 mcg หรือสัปดาห์ละ 500-1,000 mcg. ส่วนสมาคมหรืออั้งยี่อื่นๆก็พากับออกคำแนะนำของใครของมันเปะปะเช่น วันละ 10-50 mcg บ้าง วันละ 1000 mcg ในคนสูงอายุบ้าง สัปดาห์ละ 2000 กินครั้งเดียวบ้าง คุณชอบแบบไหนเอาแบบนั้น เพราะทุกแบบล้วนยกเมฆแนะนำทั้งสิ้น ไม่มีงานวิจัยเปรียบเทียบช่วยยืนยัน

2. ถามว่าตัวยาวิตามินบี 12 ซึ่งมีอยู่สองตัวคือ cyanocobalamin และ methylcobalamin นั้นมันเหมือนหรือต่างกันอย่างไร และควรจะเลือกกินตัวไหน ตอบว่า cyanocobalamin เป็นวัตถุดิบที่จะถูกเปลี่ยนไปเป็นตัวออกฤทธิ์ ส่วน methylcobalamin เป็นต้วออกฤทธิ์ ข้อดีของ cyanocobalamin คือมันเสถียรกว่าไม่สลายตัวง่ายเมื่อโดนแสง และดูดซึมเข้าสู่ร่างกายได้ดีกว่า methylcobalamin เล็กน้อย (49% ต่อ 44%) และเหนือสิ่งอื่นใดมันมีราคาถู้ก…ก ถูก ข้อเสียของมันคือตัวมันมีส่วนของไซยาไนด์อยู่เล็กน้อยซึ่งฟังดูน่ากลัวแต่จริงๆแล้วไม่มีผลเสียใดๆต่อร่างกาย เพราะเมล็ดพืชอาหารแทบทุกชนิดก็ล้วนมีไซยาไนด์อยู่เล็กน้อยทั้งนั้น ส่วน methylcobalamin นั้นราคาแพงกว่ามั่ก..ก และโมเลกุลไม่เสถียรเมื่อถูกแสง แต่ก็มีข้อดีที่หากเป็นโรคไตเรื้อรังระยะท้ายๆ methylcobalamin จะเป็นภาระกับไตน้อยกว่า ในภาพรวมหมอสันต์แนะนำให้กิน cyanocobalamin ยกเว้นกรณีเป็นโรคไตเรื้อรัง

3. ถามว่าควรจะได้รับวิตามินบี12 ในรูปแบบใด หมายความว่าแบบยาเม็ดสำหรับกลืนกิน หรือแบบเคี้ยวกิน หรือแบบหยดแหมะใส่ปาก งานวิจัยเปรียบเทียบแบบกินกับแบบฉีดพบว่าได้ระดับในเลือดเพิ่มขึ้นพอๆกัน ส่วนงานวิจัยเปรียบเทียบแบบเคี้ยวให้ดูดซึมในปากกับแบบกลืนกินเป็นเม็ดพบว่าแบบเคี้ยวให้ดูดซึมในปากถูกดูดซึมเข้าสู่กระแสเลือดเร็วกว่าและมากกว่าเล็กน้อย แต่จะต่างกันมากขึ้นหากเป็นโรคกระเพาะอาหารอักเสบขนิดที่ทำให้ผลิต intrinsic factor ไม่ได้ ดังนั้นสำหรับคนทั่วไปที่ไม่มีปัญหาเรื่องร่างกายขาด intrinsic factor หรือไม่ได้กินยาลดการหลั่งกรดซึ่งมักทำลาย intrinsic factor การกินวิตามินบี.12 รูปแบบไหนก็ได้ท้้งนั้น เพราะให้ผลการดูดซึมไม่ต่างกัน

4. ถามว่าควรจะกินวิตามินบี.12 ในความถี่เท่าไหร่ ทุกวัน หรือทุกเดือน เป็นต้น ตอบว่างานวิจัยพบว่าร่างกายมนุษย์สามารถเก็บตุนวิตามินบี.12 ไว้ใช้ได้นาน 3-5 ปี ดังนั้นจะกินวิตามินบี.12 เสริมถี่แค่ไหนก็ได้ทุกวัน ทุกสัปดาห์ ทุกเดือน หรือแม้กระทั่งทุกปี แล้วแต่ถนัด แต่อย่าทิ้งให้ร่างกายขาดวิตามินนี้ไปเลยนานเกิน 3 ปีก็แล้วกัน และในการกินทดแทนจะกินตูมเดียวเผื่อให้มีใช้ไปสามปีก็ไม่ได้ เพราะการดูดซึมต้องอาศัย intrinsic factor ซึ่งมีจำนวนจำกัด หมายความว่าการทดแทนด้วยวิธีกินนี้ต้องทะยอยกินครั้งละไม่มากแต่ทะยอยกินไปนานพอควรจนร่างกายกักตุนไว้พอใช้ นานแค่ไหนจึงจะกักตุนได้พอ ตรงนี้ยังไม่มีใครรู้ ต้องเดาเอาเอง คุณจะเดา หรือจะให้หมอสันต์เดาให้ผลก็ไม่ต่างกัน เพราะมันก็คือการเดา

5. ถามว่าจริงหรือไม่ที่สมาคมมังสวิรัติแคนาดาบอกว่าการมีระดับวิตามินบี.12 ในเลือดสูงสัมพันธ์กับการมีอัตราตาย โดยเฉพาะตายจากมะเร็งเพิ่มขึ้น 25% ตอบว่าจริงครับ แต่เดี๋ยวก่อน อ่านให้จบ อย่าเพิ่งรีบเอาแค่คำตอบไปโพนทะนาต่อ คืองานวิจัยนี้ซึ่งตีพิมพ์ในวารสาร JAMA Network Open เขาเจาะเลือดคนห้าพันกว่าคนแล้วเทียบอัตราตายกับระดับวิตามินบี.12 ในเลือด พบว่าคนมีระดับวิตามินบี.12 ในเลือดสูงตายมากกว่าคนมีระดับวิตามินบี.12 ในเลือดต่ำ การจะเอาคำตอบไปใช้ต้องถามก่อนว่าแล้วชาวบ้านร้านตลาดที่เขาไปเจาะเลือดดู ใครละครับที่มีวิตามินนี้สูง ใครมีวิตามินนี้ต่ำ คำตอบก็คือคนที่กินเนื้อสัตว์มีระดับวิตามินบี12 สูง คนไม่กินหรือกินเนื้อสัตว์น้อยมีระดับวิตามินบี.12 ต่ำ แล้วมันก็แหงสิครบ คนกินเนื้อสัตว์มากก็เป็นมะเร็งตายมากกว่าคนไม่กินหรือกินเนื้อสัตว์น้อย อันนี้มันเป็นความจริงที่วงการแพทย์รู้มานานแล้ว แต่อย่าเอาผลวิจัยไปคาดการณ์ต่อว่าคนที่กินวิตามินบี.12 เสริมมากจะตายมากตามไปด้วย มันคนละเรื่องเดียวกัน วงการแพทย์ยังไม่เคยมีหลักฐานเลยนะว่ามีการเพิ่มอัตราตายในหมู่คนที่กินวิตามินบี.12 เกินขนาด ไม่เคยมีเลย อย่ารีบไปกระต๊ากโดยไม่มีมูล

หมดคำถามแล้วนะ จบข่าว

นพ.สันต์ ใจยอดศิลป์

บรรณานุกรม

1. Lam JR, Schneider JL, Zhao W, Corley DA. Proton pump inhibitor and histamine 2 receptor antagonist use and vitamin B12 deficiency. JAMA. 2013;310(22):2435–2442.
2. Vidal-Alaball J, Butler CC, Cannings-John R, et al. Oral vitamin B₁₂ versus intramuscular vitamin B₁₂ for vitamin B₁₂ deficiency. Cochrane Database Syst Rev. 2005(3):CD004655.
3. Flores-Guerrero JL, Minović I, Groothof D, et al. Association of Plasma Concentration of Vitamin B12 With All-Cause Mortality in the General Population in the Netherlands. JAMA Netw Open. 2020;3(1):e1919274. doi:10.1001/jamanetworkopen.2019.1927