แพทย์เกษียณ ฝากลูกซื้อวิตามิน
(ภาพวันนี้: พยับหมอก)
เรียน อาจารย์หมอสันต์ ที่เคารพ
หนูเป็นแฟนบล็อกอาจารย์มาพอสมควรค่ะ ตัวหนูจบทางด้านบัญชี วันนี้มีเรื่องอยากปรึกษาอาจารย์ค่ะ ข้อมูลเบื้องต้น คุณพ่อกับคุณแม่หนูเป็นแพทย์เกษียณอายุแล้ว ไม่มีโรคประจำตัวใดๆ คุณแม่อายุ 64 ปี หยุดทำงานมาตั้งแต่เกษียณ ทีนี้ท่านก็มีเวลาในการดูและฟังคลิป youtube คลิปที่เพื่อนๆท่านส่งต่อกันในกลุ่มไลน์มากขึ้น แทบจะตลอดเวลาเลยค่ะ เช่น หลังตื่นนอน ตอนรับประทานอาหาร ขนาดเข้าห้องน้ำ ท่านใช้วิธีเปิดเสียงลำโพงดังๆจะได้ได้ยินถึงในห้องน้ำ ก่อนหน้าเกษียณไม่ติดyoutube เลยค่ะ จะเป็นดูข่าวมากกว่า การดูแลตนเอง อาหารการกิน-ทานอาหารที่แม่บ้านทำให้เมนูแล้วแม่บ้าน เดินรอบๆบ้าน วันละ 30นาที (เช้า 15นาที เย็น 15นาที ขณะเดินก็เปิดคลิปฟังไปด้วยแบบเปิดลำโพง) เข้านอนเร็วประมาณ 21.00น. แต่ท่านบ่นว่านอนหลับยาก และตื่นบ่อย เคยไปตรวจสุขภาพประจำปีที่รพ.เอกชนแห่งหนึ่งแบบชุดใหญ่จัดเต็ม ผลคือปกติทุกอย่างค่ะ
ขอเข้าเรื่องเลยนะคะ ปัจจุบัน ท่านติดหนึบกับyoutube เพจ อย่าง … เท่าที่หนูไปลองดูคลิปบ้าง (ท่าน forwardในกลุ่มไลน์ครอบครัว) หนูก็รู้สึกว่าคุณหมอในเพจนั้น เค้าก็แนะนำการดูแลสุขภาพดี พอเข้าใจได้ แต่ติดที่ว่า ท้ายๆคลิปคุณหมอจะกึ่งๆแนะนำให้ทานวิตามินอาหารเสริม เป็นชื่อผลิตภัณฑ์มา พร้อมทิ้งท้ายว่าถ้าหาซื้อไม่เจอให้ inbox เข้าไปหา หนูรู้สึกแปลกๆ ทีนี้คุณแม่เนื่องจากเป็นแฟนคลับไปแล้ว อยากได้วิตามินทุกตัว ที่คุณหมอพูดในคลิป แต่กลัวการสั่งของออนไลน์สั่งไม่ชำนาญ จึงให้หนูช่วย พอหนู search หาชื่อตามที่จดมา ก็มีอยู่ 2 ยี่ห้อ คือ ยี่ห้อ … และ ยี่ห้อจากเพจคุณหมอเอง พอ inbox ไป แอดมินก็แนะนำให้ไปตรวจสุขภาพชุดตรวจราคาหมื่นกว่าๆ (ยังไม่ได้ไป แต่มีแนวโน้มมากๆ) ซึ่งรายการที่ตรวจก็เหมือนกับที่ตรวจเมื่อต้นปี 2566 และรายการวิตามินรวมๆน่าจะเป็นหมื่น ซึ่งคุณแม่พร้อมจ่าย
รายละเอียดวิตามินที่คุณแม่ต้องการให้หนูสั่งซื้อ (ถ้าไม่สั่งให้ มีงอนแน่ๆค่ะ) มีดังนี้ ยาวหน่อยนะคะ
| Armour Thyroid 60mg | L-Arginine 1,000mg |
| สารสกัด flax seed, celery | Vitamin A 10000 IU |
| Fish oil omega 9 EPA DHA | Vitamin D3 |
| Chelated magnesium , zinc | Vitamin E (Tocopherol 180mg) 400iu |
| Co Q10 100 mg | Vitamin C 1000 mg sustained release |
| สารสกัดบล็อคโคลี่ กะหล่ำปลี | Vitamin B100 |
| Probiotics | Vitamin K2 mk7 |
| Selenium | Female Hormone แบบทา |
คำถาม คือ พวกวิตามินพวกนี้ มันจำเป็นต้องรับประทานไหมคะ มันอันตรายไหม หนูเป็นห่วงท่านค่ะ ตัวหนูเองความรู้ไม่ได้มีมากเท่าท่าน และยังไม่ได้เป็นแพทย์ (พูดไป ท่านก็ไม่เชื่อ55)
ขอความกรุณาอาจารย์หมอสันต์ช่วยชี้แนะด้วยค่ะ จักเป็นพระคุณอย่างสูง
………………………………………………………………
ตอบครับ
1.. ถามว่าวิตามินที่ให้รายชื่อมาจำเป็นสำหรับผู้สูงอายุทั่วไปไหม ตอบตามหลักฐานวิทยาศาสตร์ปัจจุบันว่าไม่จำเป็นครับ
อย่างไรก็ตาม มีบางตัวที่หลักฐานอาจจะก้ำกึ่งว่า “อาจจะ” มีประโยชน์ เช่น
1.1 วิตามินรวม (multivitamins) งานวิจัยสุขภาพแพทย์ที่ทำโดยฮาร์วาร์ดพิสูจน์ได้อย่างแน่ชัดหลังการติดตามดู 15 ปี ว่าวิตามินรวมไม่มีประโยชน์อะไรมากไปกว่ายาหลอก แต่งานวิจัยใหม่ชื่อ COSMOS – Mind ได้เอาผู้สูงวัยจำนวน 2,262 คน อายุเฉลี่ย 73 ปี มาสุ่มตัวอย่างแบ่งเป็นสามกลุ่ม กลุ่ม1 ให้กินวิตามินรวมวันละเม็ด (มีวิตามินและแร่ธาตุ 27 ชนิด) กลุ่ม2 ให้กินสารสกัดโพลีฟีนอลจากโกโก้วันละ 500 มก. กลุ่ม3 ให้กินยาหลอก ทำอย่างนี้ไปสามปี แล้ววัดผลความจำเปรียบเทียบกันพบว่ากลุ่มที่กินวิตามินรวมวันละเม็ดได้คะแนนความจำดีกว่าอีกสองกลุ่มที่เหลือ ดังนั้นผู้สูงอายุหากจะกินวิตามินรวมบ้างผมก็เห็นว่า “อาจจะ” มีประโยชน์ในการลดความจำเสื่อมได้บ้าง
1.2 วิตามินดี. งานวิจัยโรคเรื้อรังเกือบทุกโรคและโรคโควิดแบบรุนแรงพบว่าผู้ป่วยมักจะมีวิตามินดีต่ำกว่าคนทั่วไป แม้จะยังไม่มีหลักฐานชัดเจนว่ากินวิตามินดีแล้วโรคเรื้อรังจะดีขึ้นหรือไม่ ประกอบกับงานวิจัยในคนไทยพบว่าประมาณ 1 ใน 3 มีระดับวิตามินดีต่ำกว่าเกณฑ์ปกติ (20ng/ml) ประกอบกับอีกหนึ่งประกอบกับผู้สูงอายุไทยไม่ค่อยได้ออกแดด ดังนั้นหากผู้สูงอายุจะกินวิตามินดีเสริมบ้างผมก็เห็นว่า “อาจจะ” มีประโยชน์
1.3 วิตามิน บี 12 งานวิจัยพบว่าผู้สูงอายุไม่ว่าจะกินอาหารแบบไหน จะมีจำนวนหนึ่ง (20%) มีระดับวิตามินบี.12 ต่ำกว่าคนทั่วไป วิตามินบี12 นี้จำเป็นในการทำงานของระบบประสาท การสร้างเม็ดเลือด และการป้องกันการเป็นโรคหลอดเลือด(ชนิดที่เกิดจากการคั่งของสารโฮโมซีสเตอีน) การขาดวิตามินบี12 อาจเป็นสาเหตุของภาวะสมองเสื่อมในผู้สูงอายุจำนวนหนึ่ง ยิ่งไปกว่านั้นนักมังสวิรัติที่ไม่กินเนื้อสัตว์เลยยิ่งมีโอกาสขาดวิตามินบี12 มากขึ้น แม้จะยังไม่มีหลักฐานว่าการกินวิตามินบี 12 ในผู้สูงอายุทั่วไปจะลดการเกิดสมองเสื่อมและโรคหลอดเลือดได้หรือไม่ ผมก็ยังมีความเห็นว่าหากผู้สูงอายุกินวิตามินบี12 บ้างก็ “อาจจะ” มีประโยชน์
อนึ่ง ทั้งวิตามินดี และวิตามินบี12 มีอยู่แล้วในวิตามินรวม ดังนั้นการกินวิตามินรวมอย่างเดียววันละเม็ดแบบกินบ้างลืมบ้างก็ “อาจจะ” มีประโยชน์สำหรับผู้สูงอายุ วิตามินรวมถ้าอยากกินก็ซื้อเอาเองได้ ไม่ต้องไปหาหมอให้หมอตรวจแต่อย่างใด
2.. ถามว่าวิตามินที่ให้รายชื่อมามีอันตรายไหม ตอบว่าไม่มีอันตรายครับ ยกเว้น Armour Thyroid หากไม่ได้เป็นโรค hypothyroism ก็ไม่ควรกินยานี้ เพราะการกินยาตัวนี้ในภาวะมีฮอร์โมนไทรอกซินปกติอยู่แล้วอาจจะทำให้กลายเป็นโรค hyperthyroidism แล้วนอนไม่หลับ และน้ำหนักลด
3.. ถามว่าการที่ผู้สูงอายุย้ำคิดย้ำทำเกี่ยวกับวิตามินอาหารเสริมเป็นปัญหาไหม ตอบว่าไม่เป็นปัญหาหรอกครับ เพราะงานวิจัยพบว่าผู้สูงอายุจะมีสุขภาพดี มีคุณภาพชีวิตดี มีความยืนยาวของชีวิตดีขึ้น หากมีอะไรทำ ดังนั้นมันจำเป็นที่ผู้สูงอายุต้องได้ทำอะไรสักอย่าง หรือพูดแบบบ้านๆว่าต้องได้ “บ้า” อะไรสักอย่าง การที่ผู้สูงอายุบ้าวิตามินหรืออาหารเสริมผมไม่เห็นมีอะไรเสียนอกจากจะเสียเงินบ้างซึ่งคุณก็บอกว่าท่านพร้อมจะเสีย ข้อดีก็คือการบ้าวิตามินอาหารเสริมจะพลอยทำให้บ้าการดูแลสุขภาพในประเด็นอื่นๆตามไปด้วย เช่นการออกกำลังกาย การจัดการความเครียด เป็นต้น ท้ายที่สุดก็จะทำให้ผู้สูงอายุสุขภาพดีขึ้นมาจริงๆ
4.. ถามว่าการจะกินวิตามินต้องไปตรวจร่างกายซ้ำไหมเพราะเป็นรายการตรวจเดียวกันกับการตรวจสุขภาพประจำปีที่ผ่านมา ตอบว่าไม่จำเป็นหรอกครับ ไม่เคยมีหลักฐานแม้แต่ชิ้นเดียวที่บ่งชี้ว่าการตรวจร่างกายประกอบการขายวิตามินแร่ธาตุและอาหารเสริมจะทำให้สุขภาพโดยรวมของผู้คนดีขึ้น แม้กระทั่งการตรวจสุขภาพประจำปี ก็ไม่มีหลักฐานว่าจะทำให้สุขภาพโดยรวมดีขึ้น การตรวจสุขภาพที่มีหลักฐานว่ามีประโยชน์มีไม่กี่อย่าง คือ
4.1 ผู้สูงวัยหญิง การตรวจคัดกรองมะเร็งปากมดลูกทุก 3 ปีจนอายุ 75 ปี ช่วยลดอัตราตายจากมะเร็งปากมดลูกได้
4.2 ผู้สูงวัยหญิง การตรวจคัดกรองมะเร็งเต้านมด้วยการเอ็กซเรย์เต้านมปีเว้นปีจนอายุ 75 ปี ชวยลดอัตราตายจากมะเร็งเต้านมได้
4.3 ผู้สูงวัยทั้งสองเพศ หากได้ตรวจคัดกรองมะเร็งลำไส้ใหญ่ด้วยการส่องตรวจลำไส้ใหญ่ทุก 10 ปี จะช่วยลดอัตราตายจากมะเร็งลำไส้ใหญ่ได้
นอกจากการตรวจสามรายการนี้แล้ว หากไม่มีอาการอะไรผิดปกติ การไปหาหมอตรวจสุขภาพจะประจำปีหรือประจำครึ่งปี ล้วนไม่มีหลักฐานว่ามีประโยชน์อะไร
แต่สิ่งที่มีประโยชน์จริงแท้แน่นอนคือหากผู้สูงวัยดูแลตัวเองให้ตัวชี้วัดสุขภาพแปดตัว (Essential-8) ต่อไปนี้ให้อยู่ในเกณฑ์ปกติ จะลดอัตราตายก่อนเวลาอันควรได้ถึงระดับ 91% ขึ้นไป ตัวชี้วัดทั้งแปดตัวคือ (1) น้ำหนัก (2) ความดัน (3) ไขมัน (LDL) (4) น้ำตาล (5) การกินผักผลไม้ (6) การออกกำลังกาย (7) การไม่สูบบุหรี่ (8) การนอนหลับ
ดังนั้นหากคุณอยากจะดูแลคุณพ่อคุณแม่ คุณช่วยดูตัวชี้วัดทั้งแปดตัวนี้ให้ท่านสักปีละครั้ง ตัวไหนผิดปกติก็ชักชวนท่านลงมือแก้ไข แค่นี้คุณก็จะเป็นลูกกตัญญูเกรดเอได้แล้ว ส่วนท่านจะชอบไปซื้อวิตามินอาหารเสริมหรือไปเที่ยวงานตรวจสุขภาพที่เขาทำขึ้นเพื่อขายสินค้า นู่น นี่ นั่น ช่างท่านเถอะ มันเป็นความบันเทิงในชีวิตของท่าน คุณอย่าไปขัดท่านเลย
นพ.สันต์ ใจยอดศิลป์
บรรณานุกรม
- Gaziano JM, Sesso HD, Christen WG, Bubes V, Smith JP, MacFadyen J, Schvartz M, Manson JE, Glynn RJ, Buring JE. Multivitamins in the Prevention of Cancer in MenThe Physicians’ Health Study II Randomized Controlled Trial. JAMA. 2012;():1-10. doi:10.1001/jama.2012.14641.
- Sesso HD, Christen WG, Bubes V, Smith JP, MacFadyen J, Schvartz M, Manson JE, Glynn RJ, Buring JE, Gaziano JM. Multivitamins in the prevention of cardiovascular disease in men: the Physicians’ Health Study II randomized controlled trial. JAMA. 2012 Nov 7;308(17):1751-60. doi: 10.1001/jama.2012.14805.
- Baker, LD, Manson, JE, Rapp, SR, et al. Effects of cocoa extract and a multivitamin on cognitive unction: A randomized clinical trial. Alzheimer’s Dement. 2022; 1- 12. https://doi.org/10.1002/alz.12767
