น้ำตาลในเลือดต่ำจากยาความดันและยานอนหลับ
หนูอายุ 51 น้ำหนัก 45 สูง 155 เป็นความดันสูงมาห้าปี กินยาประจำคือยาลดความดัน propanolol และยาคลายกังวลช่วยนอนหลับ nardil ไม่เคยเป็นเบาหวาน แต่คุณแม่เป็นเบาหวาน ผลตรวจสุขภาพน้ำตาลในเลือดเมื่อเดือนพค. ได้ 112 ตอนนี้ชอบมีอาการไม่สบาย เหนื่อย หิว มือสั่น เหงื่อออก ปวดศีรษะ กระสับกระส่าย สับสน มึนงง วิงเวียน ใจสั่น หัวใจเต้น ต้องรีบหาอะไรกินจึงจะหาย เคยเอาเครื่องแม่เจาะดูน้ำตาลตอนมีอาการอย่างนี้พบว่าได้ 61 ไปหาหมอเบาหวานหมอบอกว่าหนูเป็นเบาหวาน การที่ระดับน้ำตาลในเลือดเหวี่ยงจนเกิด hypo เป็นลักษณะหนึ่งของเบาหวาน และให้หนูกิน glucophage 500 วันละเม็ดพร้อมกับกินอาหารมื้อเล็กๆวันละ 6 มื้อ หนูแย้งว่าน้ำตาลในเลือดหนูยังไม่ถึง 126 เลยทำไมว่าหนูเป็นเบาหวาน หมอบอกว่าคนที่ใกล้เป็นก็จะได้ประโยชน์จากยารักษาเบาหวานจึงให้กินยาเลย ขอปรึกษาคุณหมอสันต์ว่า (1) หนูเป็น hypo จริงไหม (2) หนูเป็นเบาหวานหรือยัง (3) จริงไหมที่ว่าคนที่ใกล้จะเป็นเบาหวานควรได้ยารักษาเบาหวาน (4) หนูควรกินยานี้ไหม
ขอบพระคุณคุณหมอ
....................................................
ตอบครับ
1. ถามว่ามีอาการไม่สบาย เหนื่อย หิว มือสั่น เหงื่อออก ปวดศีรษะ กระสับกระส่าย สับสน มึนงง วิงเวียน ใจสั่น หัวใจเต้น ต้องรีบหาอะไรกินจึงจะหาย เจาะดูน้ำตาลในเลือดดูตอนนั้นเลยทันทีได้ 61 mg/dl อย่างนี้จะเป็นน้ำตาลในเลือดต่ำ (hypoglycemia) ไหม ตอบว่าเป็นแน่นอนครับ เพราะนิยามของโรคน้ำตาลในเลือดต่ำในทางการแพทย์คือการที่น้ำตาลในเลือดต่ำกว่า 70 มก./ดล.ร่วมกับมีอาการหิวหรืออาการประกอบอื่นๆตามที่คุณเล่า ที่เป็นได้ถึงหนักสุดก็คือเป็นได้ถึงอาการโคม่าหมดสติ
2. ถามว่าคุณน้ำตาลในเลือด 112 มก./ดล.เป็นเบาหวานหรือยัง ตอบว่ายังไม่ได้เป็นเบาหวานดอกครับ เพราะนิยามของโรคเบาหวานคือน้ำตาลหลังอดอาหาร (FBS) มากกว่า 125 มก./ดล. หรือน้ำตาลสะสมในเม็ดเลือด (HbA1c) สูงตั้งแต่ 6.5% ขึ้นไป คนที่น้ำตาลในเลือดสูงอยู่ระหว่างเกิน 100 - 125 มก./ดล. อย่างคุณนี้วงการแพทย์เรียกว่าคนใกล้จะเป็นเบาหวาน (pre-diabetes) ซึ่งเป็นการตั้งชื่อเพื่อเตือนสติให้คนที่น้ำตาลในเลือดเริ่มจะสูงให้หันมาสนใจลดแคลอรี่จากอาหารเพื่อป้องกันการเป็นเบาหวานอย่างจริงจังต่อไป
3. ถามว่าเมื่อใกล้จะเป็นเบาหวานควรจะกินยาเบาหวานเลยดีไหม ตอบว่าไม่ดีครับ งานวิจัยสุ่มตัวอย่างแบ่งกลุ่มคนใกล้จะเป็นเบาหวานสามพันกว่าคนเปรียบเทียบกันพบว่าการป้องกันไม่ให้คนใกล้จะเป็นเบาหวานไม่ให้เป็นเบาหวานวิธีที่ดีที่สุดคือการปรับเปลี่ยนวิธีใช้ชีวิต เปลี่ยนอาหารไปกินอาหารพืชผักผลไม้แยะๆเป็นหลัก ออกกำลังกาย จัดการความเครียด เป็นวิธีที่ดีกว่าการกินยาเบาหวานอย่างเทียบกันไม่ได้ การปรับเปลี่ยนวิถีชีวิตจึงเป็นมาตรฐานในการรักษาผู้ใกล้จะเป็นเบาหวาน ไม่ใช่การใช้ยาลดน้ำตาลในเลือด
4. ข้อนี้คุณไม่ได้ถาม แต่ผมแถมให้ คืออาการน้ำตาลในเลือดต่ำไม่ได้เกิดจากกลไกของโรคเบาหวานอย่างเดียว แต่สาเหตุที่พบบ่อยที่สุดในปัจจุบันนี้คือยาที่กิน อย่างในกรณีของคุณ ยา propanolol นั้นอยู่ในกลุ่มยากั้นเบต้าซึ่งมีผลข้างเคียงแน่นอนอันหนึ่งคือทำให้น้ำตาลในเลือดต่ำ ส่วนยา Nardil นั้นชื่อจริงมันคือ phenelzine เป็นยาในกลุ่ม MAOI ซึ่งมีชื่อเสียงในทางร้ายอยู่แล้วว่าทำให้น้ำตาลในเลือดต่ำ ยากลุ่มนี้เขาใช้รักษาโรคจิตโรคประสาท คนกินยาทางจิตประสาทจึงมักอ้วนเอาอ้วนเอาเพราะกินยาแล้วมันหิวบ่อย ดังนั้น เมื่อเกิดอาการน้ำตาลในเลือดต่ำ อย่าโทษโรคเบาหวานตะพึด ให้ดูยาที่ตัวเองกินก่อน
5. ถามว่าหนูควรจะทำอย่างไรต่อไป ตอบว่าคุณต้องเข้าใจก่อนว่าไม่ว่าผมจะตอบว่าอย่างไรมันก็ยังเป็นเรื่องของการมากหมอก็มากความนะครับ หมอคนนั้นว่าอย่างนั้นหมอคนนี้ว่าอย่างนี้คนไข้ต้องตัดสินใจเอาเองว่าจะเชื่อใครดี หมอสันต์แนะนะว่า
5.1 ที่เขาให้กินอาหารมื้อเล็กๆบ่อยๆนั้นดีแล้ว
5.2 แต่ไม่จำเป็นต้องกินยา metformin (Glucophage) เพราะจะยิ่งทำให้โอกาสเกิดน้ำตาลในเลือดต่ำมากขึ้น แถมยังป้องกันการเป็นเบาหวานได้แย่กว่าการปรับอาหารและการขยันออกกำลังกายเสียอีก และ
5.3 ควรหยุดยา phenelzine (Nardil) เสีย กะแค่จะช่วยนอนหลับคุณไม่ต้องถึงกับกินยารักษาโรคจิตโรคประสาทหรอก หากหยุดยา phenelzine แล้วอาการน้ำตาลในเลือดต่ำยังไม่ดีขึ้น ให้ไปหาหมอที่รักษาความดันให้คุณขอ
5.4 เปลี่ยนยา propanolol เป็นยาอื่นที่ไม่ใช่ยากั้นเบต้า บอกหมอเขาไปตรงๆว่าคุณทนผลข้างเคียงของยาไม่ไหว
ไหนๆก็พูดเรื่องความดันสูงแล้ว มันมีวิธีลดความดันเลือดลงได้โดยไม่ต้องใช้ยานะ วิธีหลักมีสี่วิธี คือ (1) ลดน้ำหนัก (2) เปลี่ยนไปกินอาหารที่มีพืชผักผลไม้แยะๆ (3) ลดหรืองดเกลือ (4) ออกกำลังกาย คุณได้ทำทั้งสี่อย่างนี้ครบถ้วนหรือยัง ถ้ายังให้ทำซะ แล้วค่อยๆลดยาความดันลงจนเลิกได้ในที่สุด
นอกจากนั้นอาหารบางชนิดก็มีหลักฐานวิจัยทางการแพทย์ว่าลดความดันเลือดได้ดี เช่น แฟล็กซีด (flax seed) วันละสองช้อนโต๊ะลดความดันตัวบนได้ถึง 10-15 มม. น้ำปั่นบีทรู้ท ลดความดันตัวบนได้ 5 มม. เป็นต้น
นพ.สันต์ ใจยอดศิลป์
บรรณานุกรม
1. Diabetes Prevention Program Research Group. Reduction in the Incidence of Type 2 Diabetes with Lifestyle Intervention or Metformin. N Engl J Med 2002; 346:393-403
DOI: 10.1056/NEJMoa012512
ขอบพระคุณคุณหมอ
....................................................
ตอบครับ
1. ถามว่ามีอาการไม่สบาย เหนื่อย หิว มือสั่น เหงื่อออก ปวดศีรษะ กระสับกระส่าย สับสน มึนงง วิงเวียน ใจสั่น หัวใจเต้น ต้องรีบหาอะไรกินจึงจะหาย เจาะดูน้ำตาลในเลือดดูตอนนั้นเลยทันทีได้ 61 mg/dl อย่างนี้จะเป็นน้ำตาลในเลือดต่ำ (hypoglycemia) ไหม ตอบว่าเป็นแน่นอนครับ เพราะนิยามของโรคน้ำตาลในเลือดต่ำในทางการแพทย์คือการที่น้ำตาลในเลือดต่ำกว่า 70 มก./ดล.ร่วมกับมีอาการหิวหรืออาการประกอบอื่นๆตามที่คุณเล่า ที่เป็นได้ถึงหนักสุดก็คือเป็นได้ถึงอาการโคม่าหมดสติ
2. ถามว่าคุณน้ำตาลในเลือด 112 มก./ดล.เป็นเบาหวานหรือยัง ตอบว่ายังไม่ได้เป็นเบาหวานดอกครับ เพราะนิยามของโรคเบาหวานคือน้ำตาลหลังอดอาหาร (FBS) มากกว่า 125 มก./ดล. หรือน้ำตาลสะสมในเม็ดเลือด (HbA1c) สูงตั้งแต่ 6.5% ขึ้นไป คนที่น้ำตาลในเลือดสูงอยู่ระหว่างเกิน 100 - 125 มก./ดล. อย่างคุณนี้วงการแพทย์เรียกว่าคนใกล้จะเป็นเบาหวาน (pre-diabetes) ซึ่งเป็นการตั้งชื่อเพื่อเตือนสติให้คนที่น้ำตาลในเลือดเริ่มจะสูงให้หันมาสนใจลดแคลอรี่จากอาหารเพื่อป้องกันการเป็นเบาหวานอย่างจริงจังต่อไป
3. ถามว่าเมื่อใกล้จะเป็นเบาหวานควรจะกินยาเบาหวานเลยดีไหม ตอบว่าไม่ดีครับ งานวิจัยสุ่มตัวอย่างแบ่งกลุ่มคนใกล้จะเป็นเบาหวานสามพันกว่าคนเปรียบเทียบกันพบว่าการป้องกันไม่ให้คนใกล้จะเป็นเบาหวานไม่ให้เป็นเบาหวานวิธีที่ดีที่สุดคือการปรับเปลี่ยนวิธีใช้ชีวิต เปลี่ยนอาหารไปกินอาหารพืชผักผลไม้แยะๆเป็นหลัก ออกกำลังกาย จัดการความเครียด เป็นวิธีที่ดีกว่าการกินยาเบาหวานอย่างเทียบกันไม่ได้ การปรับเปลี่ยนวิถีชีวิตจึงเป็นมาตรฐานในการรักษาผู้ใกล้จะเป็นเบาหวาน ไม่ใช่การใช้ยาลดน้ำตาลในเลือด
4. ข้อนี้คุณไม่ได้ถาม แต่ผมแถมให้ คืออาการน้ำตาลในเลือดต่ำไม่ได้เกิดจากกลไกของโรคเบาหวานอย่างเดียว แต่สาเหตุที่พบบ่อยที่สุดในปัจจุบันนี้คือยาที่กิน อย่างในกรณีของคุณ ยา propanolol นั้นอยู่ในกลุ่มยากั้นเบต้าซึ่งมีผลข้างเคียงแน่นอนอันหนึ่งคือทำให้น้ำตาลในเลือดต่ำ ส่วนยา Nardil นั้นชื่อจริงมันคือ phenelzine เป็นยาในกลุ่ม MAOI ซึ่งมีชื่อเสียงในทางร้ายอยู่แล้วว่าทำให้น้ำตาลในเลือดต่ำ ยากลุ่มนี้เขาใช้รักษาโรคจิตโรคประสาท คนกินยาทางจิตประสาทจึงมักอ้วนเอาอ้วนเอาเพราะกินยาแล้วมันหิวบ่อย ดังนั้น เมื่อเกิดอาการน้ำตาลในเลือดต่ำ อย่าโทษโรคเบาหวานตะพึด ให้ดูยาที่ตัวเองกินก่อน
5. ถามว่าหนูควรจะทำอย่างไรต่อไป ตอบว่าคุณต้องเข้าใจก่อนว่าไม่ว่าผมจะตอบว่าอย่างไรมันก็ยังเป็นเรื่องของการมากหมอก็มากความนะครับ หมอคนนั้นว่าอย่างนั้นหมอคนนี้ว่าอย่างนี้คนไข้ต้องตัดสินใจเอาเองว่าจะเชื่อใครดี หมอสันต์แนะนะว่า
5.1 ที่เขาให้กินอาหารมื้อเล็กๆบ่อยๆนั้นดีแล้ว
5.2 แต่ไม่จำเป็นต้องกินยา metformin (Glucophage) เพราะจะยิ่งทำให้โอกาสเกิดน้ำตาลในเลือดต่ำมากขึ้น แถมยังป้องกันการเป็นเบาหวานได้แย่กว่าการปรับอาหารและการขยันออกกำลังกายเสียอีก และ
5.3 ควรหยุดยา phenelzine (Nardil) เสีย กะแค่จะช่วยนอนหลับคุณไม่ต้องถึงกับกินยารักษาโรคจิตโรคประสาทหรอก หากหยุดยา phenelzine แล้วอาการน้ำตาลในเลือดต่ำยังไม่ดีขึ้น ให้ไปหาหมอที่รักษาความดันให้คุณขอ
5.4 เปลี่ยนยา propanolol เป็นยาอื่นที่ไม่ใช่ยากั้นเบต้า บอกหมอเขาไปตรงๆว่าคุณทนผลข้างเคียงของยาไม่ไหว
ไหนๆก็พูดเรื่องความดันสูงแล้ว มันมีวิธีลดความดันเลือดลงได้โดยไม่ต้องใช้ยานะ วิธีหลักมีสี่วิธี คือ (1) ลดน้ำหนัก (2) เปลี่ยนไปกินอาหารที่มีพืชผักผลไม้แยะๆ (3) ลดหรืองดเกลือ (4) ออกกำลังกาย คุณได้ทำทั้งสี่อย่างนี้ครบถ้วนหรือยัง ถ้ายังให้ทำซะ แล้วค่อยๆลดยาความดันลงจนเลิกได้ในที่สุด
นอกจากนั้นอาหารบางชนิดก็มีหลักฐานวิจัยทางการแพทย์ว่าลดความดันเลือดได้ดี เช่น แฟล็กซีด (flax seed) วันละสองช้อนโต๊ะลดความดันตัวบนได้ถึง 10-15 มม. น้ำปั่นบีทรู้ท ลดความดันตัวบนได้ 5 มม. เป็นต้น
นพ.สันต์ ใจยอดศิลป์
บรรณานุกรม
1. Diabetes Prevention Program Research Group. Reduction in the Incidence of Type 2 Diabetes with Lifestyle Intervention or Metformin. N Engl J Med 2002; 346:393-403
DOI: 10.1056/NEJMoa012512
