โรคประสาทจากเม็ดเลือดขาวต่ำ

 กราบสวัสดีอาจารย์คุณหมอสันต์ที่เคารพ

ชื่อ ... ปกติจะติดตามหาความรู้เรื่องปัญหาสุขภาพจากบทความ คลิป live สด และจากหนังสือ“สุขภาพดีด้วยตัวคุณเอง” และ“คัมภีร์สุขภาพดี” ที่ซื้อไว้เองด้วยค่ะ วันนี้หนูมีคำถามเกี่ยวกับผลตรวจเลือด ด้วยผลเลือดตัวอื่นๆปกติ ยกเว้น WBC ค่อนข้างต่ำลงเรื่อยๆดังนี้ค่ะ

18 สิงหา 2023 มีค่า total WBC 4.11 Red Blood Cells 3.97 Hemoglobin 11.9

15 กุมภาพันธุ์ 2024 มีค่า WBC 3.03 RBC 4.03 Hb 12.1

18 กันยา 2024 มีค่าต่ำลงอีก WBC 2.64 RBC 4.27 Hb 13.2 

อาการทางร่างกายแข็งแรงปกติดีค่ะ ไม่มีอาการป่วยขณะตรวจเลือด อายุ 67 ปี ออกกำลังได้สม่ำเสมอครบทั้ง cardio, weight training และ stretching นานเกิน 2 ชั่วโมงและเกือบทุกวันค่ะ น้ำหนัก 50 กก สูง 155 cm BMI อยู่ช่วง 20-21 นอน 2 ทุ่มตื่นตี 4:30น หลับไม่ค่อยดีนักต้องทาน Circadin 2mg ช่วยค่ะ เท่าที่ทราบประวัติทางผลเลือดของคุณพ่อ(ทั้งพ่อ&แม่เสียชีวิตไปแล้ว) ท่านน่าจะมียีนด้อยแฝงเพราะน้องสาวต่างแม่ 1 คนมีผลเลือด Rh- เสียชีวิตด้วยโรค Thalassemia เมื่ออายุ 14 ขวบ น้องสาวต่างแม่คนที่ 2 ผลเลือดเป็น Rh- มีอาการของโรคโลหิตจาง และน้องชายต่างแม่อีกคนไม่มีอาการ ส่วนพี่สาวแม่เดียวกันอีก 3 คนปกติดีค่ะ ตัวหนูเอง มีเลือด Group O และตรวจแล้วเป็น Rh+ แต่ไม่แน่ใจว่าเป็นกลุ่ม carrier ยีนแฝงหรือไม่ค่ะ มีสีผิวค่อนข้างเหลือง แต่ยังกระฉับกระเฉงดี ไม่มีอาการอ่อนเพลีย ปกติจะทานอาหารเน้น พืช ผัก ธัญพืชและผลไม้เป็นหลัก ทานเนื้อสัตว์ค่อนข้างน้อยและแค่มื้อกลางวันมื้อเดียวที่มีเนื้อสัตว์ปน (ยกเว้นเวลาทานข้างนอกหรือเดินทางท่องเที่ยวก็ทานรวมๆเต็มที่แทบทุกมื้อค่ะ) เวลาทานสลัดจะโรยถั่ว ธัญพืช  flax seed และผงขมิ้นชันตามที่อาจารย์แนะนำด้วยค่ะ และกราบขอโทษนะคะการขับถ่ายดีอย่างน้อย 3 ครั้งต่อวัน ส่องกล้องกระเพาะและลำใส้ใหญ่เมื่อเดือนตุลา 2024 ผลก็ปกติดีไม่พบติ่งเนื้อหรือ Polypค่ะ ลองหาศึกษาหาข้อมูลเรื่องโลหิตวิทยา ทราบว่า WBC ต่ำอาจเพราะขาดวิตามิน B12 เลยซื้อ Methycobal tablet 500 mg มาทานวันละเม็ด เผื่อว่าผลตรวจเลือดครั้งต่อไป WBC จะเพิ่มขึ้นได้บ้าง คำถามคือ 

1. อาการ WBC ต่ำมากกว่าเกณฑ์เช่นนี้ อันตรายแค่ไหนคะ ควรต้องตรวจหาสาเหตุจริงจังไหม และถ้าควร มีการตรวจอะไรที่อาจารย์หมอสันต์คิดว่าสมควรต้องทำคะ 
2. การที่ WBC ต่ำมีผลจากกรรมพันธุ์ไหมคะ
3. ผัก ผลไม้ ที่ให้สาร Beta-Carotene หรือการมีตัวพยาธิ มีผลกับตัวซีดเหลือง หรือ WBC ต่ำไหมคะ 
4. ถ้าหนูไม่สบายใจเรื่องนี้ ควรปรับปรุงแก้ไขตัวเองอย่างไรบ้างคะ 

เขียนมาละเอียดและยาวทีเดียวแถมมีเอกสารและภาพประกอบด้วยค่ะ ขอกราบขอบพระคุณอาจารย์หมอสันต์มาล่วงหน้า ณ ที่นี้ด้วยค่ะ 

ด้วยความเคารพยิ่ง

ตอบครับ

    1. ถามว่าเม็ดเลือดขาวต่ำ (2,640 cells/ml) มีอันตรายอะไรไหม ตอบว่าโดยทั่วไปไม่มีอันตรายครับ คำตอบของผมมีหลักฐานจากงานวิจัยสองชิ้นคือ คืองานวิจ้ย CALIBER ที่อังกฤษ และงานวิจัย PREDICT ที่นิวซีแลนด์ ทั้งสองงานนี้มุ่งดูความสัมพันธ์ระหว่างจำนวนเม็ดเลือดขาวกับอัตราตายรวมในคนผู้ใหญ่จำนวนนับรวมสองงานวิจัยก็เป็นล้านคน และตามกันนาน 5-8 ปี ผลวิจัยพบว่าพวกที่เม็ดเลือดขาวสูงผิดปกตินั้นมีอัตราตายสูงขึ้นกว่าพวกเม็ดเลือดขาวปกติอย่างชัดเจนแน่นอน แต่พวกที่เม็ดเลือดขาวต่ำกว่าปกตินั้นอัตราตายกลับไม่ได้ต่างจากพวกระดับเม็ดเลือดขาวปกติอย่างมีนัยสำคัญเลย นี่ขนาดนับรวมคนที่เป็นโรคเจ๋งๆเหน่งๆอย่างเอดส์และมะเร็งไขกระดูกแล้วด้วยนะอัตราตายยังไม่ต่างจากคนที่เม็ดเลือดขาวปกติเลย ดังนั้นพูดง่ายๆว่าจากสองงานวิจัยนี้นัยสำคัญของเม็ดเลือดขาวต่ำนั้นจริงๆแล้วไม่มี เหมือนกับสมัยหนึ่งที่แพทย์ชอบบอกคนไข้ว่าเป็นโรคความดันเลือดต่ำโดยที่เราก็รู้ๆกันอยู่ว่านัยสำคัญของโรคความดันเลือดต่ำนั้นจริงๆแล้วไม่มี 

    2. ถามว่าการที่เม็ดเลือดขาวต่ำนี้มันเกี่ยวกับพันธุกรรมไหม ตอบว่าเกี่ยวครับ สมัยที่ผมเป็นศัลยแพทย์เยี่ยมเยือนที่โรงพยาบาลบริกแฮมแอนด์วีแมน (ฮาร์วาร์ด บอสตัน สหรัฐฯ) ก็เคยปล่อยไก่ในเรื่องนี้ไปครั้งหนึ่ง ทำให้ได้รู้ความจริงว่าถ้าคนไข้ผู้หญิงผิวสีมาแอ็ดมิทแล้วมีเม็ดเลือดขาวต่ำผิดปกติ หมายความว่า absolute neutrophil count (ANC) ต่ำกว่า 1,500 หากไม่มีอาการผิดปกติบ่งชี้ถึงโรคอะไรก็ไม่ต้องสืบค้นเพิ่มเติมอะไรให้ยุ่งยากทั้งสิ้น เพียงแค่เขียนคำวินิจฉัยห้อยไว้ในลำดับท้ายๆในชาร์ตว่า "เม็ดเลือดขาวต่ำตามชาติพันธ์" (Benign Ethnic Neutropenia) ก็เป็นที่รู้กันว่าโอแล้ว ซึ่งงานวิจ้ยหลายแหล่งก็ยืนยันไปทางเดียวกันว่าคนผิวสี (อัฟริกัน) และคนตะวันออกกลางเป็นแบบนี้เสีย 25% to 50% ส่วนคนเอเซียผมไม่มีข้อมูล

    3. ถามว่า Beta-Carotene ในผักผลไม้ทำให้เม็ดเลือดขาวต่ำไหม ตอบว่าไม่เกี่ยวกันเลยครับ

    4. ถามว่าการกินผักผลไม้มากมีผลกับตัวซีดเหลือง หรือ WBC ต่ำไหม ตอบว่าเรื่องเหลืองจากเบต้าแคโรทีนนั้นมีแน่แต่ไม่ได้มีผลเสียต่อสุขภาพแบบใดๆทั้งสิ้น ส่วนซีดจากโลหิตจางนั้นคนกินมังสะวิรัติมีความเสี่ยงเกิดโลหิตจางชนิดเม็ดเลือดแดงโต (megaloblastic anemia) จากการขาดวิตามินบี.12 ซึ่งป้องกันได้ด้วยการกินวิตามินบี.12 เสริม ส่วนการเกิดโลหิตจางจากการขาดธาตุเหล็กนั้นงานวิจัยเชิงระบาดวิทยาพบว่าไม่ได้เกิดขึ้นจริงดอก แต่ก็เป็นการสุขุมรอบคอบที่เวลากินผักต้องให้มีอาหารให้วิตามินซี.ในจานเดียวกันด้วย เพราะวิตามินซีเป็นตัวช่วยดูดซึมธาตุเหล็กในผักซึ่งเป็น inorganic iron ต่างจากธาตุเหล็กในเนื้อสัตว์ซึ่งเป็น heme iron ที่สามารถเข้าสู่ร่างกายได้เองโดยไม่ต้องมีตัวช่วยดูดซึม ในกรณีที่คุณข้องใจเรื่องการเป็นหรือไม่เป็นโลหิตจางจากการขาดธาตุเหล็ก คุณก็ขอหมอเจาะเลือดตรวจดูค่า Ferritin ซึ่งเป็นโมเลกุลโปรตีนที่เก็บเหล็กไว้ในร่างกาย ถ้าค่านี้ไม่ได้ต่ำกว่าปกติ (ชาย>30 หญิง>15 ng/ml) ก็ชัวร์ป้าดว่าคุณไม่ได้ขาดธาตุเหล็ก การทำเช่นนี้จะเป็นการตอบคำถามข้อที่ว่าคุณมีพยาธิที่ทำให้ซีดหรือเปล่าด้วย เพราะพยาธิทั้งปากขอและตัวตืด ทำให้ซีดได้ผ่านกลไกการทำให้ร่างกายขาดธาตุเหล็ก

    5. ถามว่าถ้าไม่สบายใจเรื่องเม็ดเลือดขาวต่ำควรทำอย่างไรบ้าง ตอบว่าแค่เข้าใจหลักฐานวิจัยสองสามชิ้นข้างต้นคุณก็ควรจบเรื่องได้แล้ว แต่หากคุณยังกังวล ซึ่งผมขอเรียกว่าป่วยเป็น "โรคประสาทจากเม็ดเลือดขาวต่ำ" ให้คุณรักษาตัวเองเป็นขั้นตอนดังนี้

    5.1 เริ่มด้วยการค้นหายาที่มีผลกดเม็ดเลือดขาวก่อน ถ้าเจอก็หาเรื่องหยุดยานั้นเสีย ตัวที่ผมเพ่งเล็งมากเป็นพิเศษตามลำดับไหล่ก็คือกลุ่ม (1) ยาแก้ปวดแก้อักเสบข้อ (NSAID) (2) ยาปฏิชีวนะ ทั้งกลุ่ม pennicillin (รวมทั้ง Amoxyl) กลุ่ม tetracyclin (โดยเฉพาะอย่างยิ่ง minocyclin และกลุ่ม metronidazole (3) ยารักษาความดันเลือดสูง เช่น ACE inhibitor ความจริงยารักษาความดันเลือดสูงเกือบทุกตัวรวมทั้งยาขับปัสสาวะล้วนส่งผลต่อจำนวนเม็ดเลือดขาว แม้ว่าไม่มีตัวไหนรุนแรงมากก็ตาม (4) ยาลดกรดในกระเพาะ เช่น cimetidine และยาลดการหลั่งกรดเช่น omeprazole (5) ยาแก้แพ้ antihistamine (6) ยาต้านไวรัส ไม่ว่าจะใช้รักษาตับอักเสบหรือรักษาเริม หรือแม้กระทั่งรักษาไข้หวัดใหญ่ (7) ยาต้านซึมเศร้า เช่นยา bupropion (8) ยาจิตเวช เช่นยา clozapine (9) ยาต้านไทรอยด์ ทั้ง tapazol และ PTU (10) ยากันชัก เช่น Sodium valproate (11) ยากดภูมิคุ้มกัน เช่น cyclosporine และ steroid (12) ยาเคมีบำบัดทุกตัว

     5.2 ถ้าไม่ได้กินยาที่กดเม็ดเลือดขาวเลย ก็ไปค้นหาโรคที่ชอบทำให้เม็ดเลือดขาวต่ำไปทีละกลุ่มโรค ตั้งแต่ (1) โรคภูมิคุ้มกันทำลายตนเอง โดยเฉพาะ SLE และข้ออักเสบรูมาตอยด์ (2) โรคติดเชื้อไวรัสต่างๆ โดยเฉพาะไวรัสไข้เลือดออกและไวรัสเอ็ชไอวี (3) โรคติดเชื้อรุ่นโบราณที่ยังมีอยู่ เช่นวัณโรค มาเลเรีย ไทฟอยด์ ริกเก็ตเซีย และถ้ามาจากเมืองนอกก็ดูโรคไลม์ (Lyme disease) ด้วย (4) มะเร็งต่อมน้ำเหลือง (Hodgkin's lymphoma)และมะเร็งไขกระดูก 

     ถ้าไล่โรคทั้งสี่กลุ่มว่าไม่เป็นแล้ว โรคประสาทจากเม็ดเลือดขาวต่ำของคุณก็ยังไม่หาย ก็ไปปรึกษาแพทย์ด้านโลหิตวิทยาว่าสมควรเจาะตรวจไขกระดูกหรือเปล่า ความเห็นของผมเห็นว่ามันเป็นเรื่องไม่จำเป็น แต่หมอโลหิตวิทยาบางท่านอาจจะยอมเจาะไขกระดูกให้เพื่อช่วยวินิจฉัยฉัยแยกกลุ่มโรคไขกระดูก แม้ว่ามันจะไม่มีอาการอะไรของโรคเลยก็ตาม 

    ทั้งหมดนี้คือวิธีรักษา "โรคประสาทจากเม็ดเลือดขาวต่ำ" ขอหมายเหตุแนบท้ายไว้หน่อยว่าวงการแพทย์ปัจจุบันนี้มีรายได้เป็นล่ำเป็นสันจากการรักษาโรคประสาทที่เกิดจากตัวชี้วัดต่างๆของร่างกายผิดปกตินี่แหละ 

นพ.สันต์ ใจยอดศิลป์

บรรณานุกรม

1. : Shah AD, Thornley S, Chung S-C, et al. White cell count in the normal range and short-term and long-term mortality: international comparisons of electronic health record cohorts in England and New Zealand. BMJ Open 2017;7: e013100. doi:10.1136/bmjopen-2016-013100

2. Reich D, Nalls MA, Kao WH, et al. Reduced neutrophil count in people of African descent is due to a regulatory variant in the Duffy antigen receptor for chemokines gene. PLoS Genet. 2009;5(1):e1000360. doi:10.1371/journal.pgen.1000360