ไขมันเลว LDL-C, LDL-P กับ LDL ธรรมดา ไม่เหมือนกันหรือ?

(ภาพวันนี้: ทารากอน เครื่องเทศฝรั่ง)

คุณหมอสันต์คะ

ดิฉันไปตรวจเลือดโปรแกรมเวชศาสตร์ชลอวัยที่ … เอาผลตรวจเลือดเดิมซึ่งเพิ่งทำมาไม่กี่วันไปให้หมอดูด้วย หมอบอกว่าค่า LDL-C ของดิฉันใช้ไม่ได้ ค่า LDL ครั้งก่อนก็ใช้ไม่ได้ ต้องตรวจใหม่ดูค่า LDL-P ดิฉันก็เลยต้องยอมเสียเงิน แต่กลับบ้านมาก็ยังงงๆอยู่ว่ามันไม่เหมือนกันหรือ

……………………………………………………..

ตอบครับ

ผมขอตอบคำถามของคุณโดยวิธีนิยามศัพท์นะ เพราะอาชีพแพทย์นี้ ความบันเทิงอย่างหนึ่งก็คือการเล่นกับ “นิยาม” นี่แหละ เป็นความไร้สาระอย่างหนึ่งของวิชาชีพ ที่ช่วยให้ความไร้สาระอย่างอื่นดูมีสาระขึ้น

LDL ย่อมาจากคำเต็มว่า low density lipoprotein แปลว่าโมเลกุลอันประกอบขึ้นจากไขมันบวกโปรตีน มันเป็นเม็ดขนาดเล็ก (particle) เอกลักษณ์ของมันคือมันเป็นเม็ดที่ห่อหุ้มเอาโคเลสเตอรอล (cholesterol) ซึ่งเป็นตัวไขมันก่อโรคไว้ข้างใน พูดง่ายๆว่าตัวมันเองไม่ใช่ขี้ (ขอโทษ ใช้ภาษาเพื่อให้เก็ท) มันเป็นแค่รถบรรทุก แต่มันบรรทุกขี้มาเที่ยวทิ้งไว้ตามผนังหลอดเลือด คนจึงขนานนามมันว่า “ไขมันเลว” แล้วธรรมชาติของรถบรรทุกก็มีสิบล้อบ้าง หกล้อบ้าง คือมันมีทั้งแบบขนาดเม็ดใหญ่ (large particle) และขนาดเม็ดเล็ก (small particle)

LDL-C คือการนับโคเลสเตอรอลหรือนับขี้ที่รถบรรทุกมา ว่ามีกี่กระสอบกี่ตัน สุดแล้วแต่หน่วยที่ใช้ ตัว c ย่อมาจาก cholesterol สมัยก่อนผลแล็บรายงานด้วยคำว่า LDL ดังนั้นคำว่า LDL กับ LCL-C ใช้แทนที่กันได้

LDL-P คือการนับจำนวนรถบรรทุกที่บรรทุกขี้มาว่ามีกี่คัน ตัว p ย่อมาจาก particle ค่านี้ไม่ได้ใช้เป็นมาตรฐานในการบริหารปัจจัยเสี่ยงของโรคหลอดเลือดในทางคลินิกเพราะมันยุ่งยากเสียเงินแพง แต่หมอบางคนชอบเล่นของสูง เอ๊ย..ไม่ใช่ ชอบเล่นของแพง ก็จึงเอาค่านี้มาเล่น ข้อดีของมันก็คือกรณีค่า LDL-C และ LDL-P นี้เขย่งกัน ค่า LDL-P จะสะท้อนความเสี่ยงการเป็นโรคได้ดีกว่า เช่นสมมุติว่าค่า LDL-C สูงผิดปกติแต่ค่า LDL-P อยู่ในเกณฑ์ปกติ (pattern-A) ก็หมายความว่าจำนวนเม็ด (particle) ของ LDL มีขนาดใหญ่เสียเป็นส่วนใหญ่ ข้อมูลจากห้องแล็บบ่งชี้ไปทางว่า LDL เม็ดใหญ่นี้มันไม่ค่อยสร้างปัญหาการอักเสบของหลอดเลือดมากเท่า LDL เม็ดเล็ก ในทางกลับกันถ้า LDL-P สูงด้วย (pattern-B) ก็มีความเสี่ยงสูงกว่า แต่ว่าการเขย่งนี้เกิดขึ้นน้อย และยังไม่มีหลักฐานว่าการใช้ค่า LDL-P แทนค่า LDL-C จะทำให้อัตราการป่วยหรือตายจากโรคหลอดเลือดของคนไข้ลดลงแต่อย่างใด เพราะปัญหาไม่ใช่อยู่ที่การรู้หรือไม่รู้ว่าใครมีปัจจัยเสี่ยงหรือไม่มี คนส่วนใหญ่แค่ดูโหงวเฮ้งก็รู้แล้วว่าไขมันในเลือดสูงหรือไม่ หลายคนไม่ต้องเจาะเลือดก็ได้ ใช้ตาชั่งแทนก็พอแล้ว แต่ปัญหาอยู่ที่ทั้งๆที่รู้..รู้อยู่ว่าใครมีปัจจัยเสี่ยงอะไรเหน่งๆขัดๆแล้ว แต่ทุกฝ่ายก็หลีกเลี่ยงที่จะเข้าไปจัดการปัจจัยเสี่ยงอย่างตรงๆ โต้งๆ ให้ถึงลูกถึงคน หมายถึงการเปลี่ยนอาหารที่กินและเปลี่ยนวิธีการใช้ชีวิต ที่ทุกฝ่ายหลีกเลี่ยงเพราะมันยากเหมือนกับการชกมวยไม่มีใครชอบเดินหน้าเข้าต่อยตรงๆเพราะกลัวเจ็บ สู้เต้นฟุตเวอร์ค ชกลมเล่นๆไปรอบๆดีกว่า คือขยันเล่นกับนิยามและการตรวจโน่นนี่นั่นมันง่ายกว่า หนุกกว่า และอาจจะได้เงินมากกว่าด้วย

การที่คุณไปเสาะหาทางตรวจเพื่อชลอวัย แสดงว่าคุณเป็นคนไข้ที่ชอบเล่นของแพง เมื่อคนไข้ก็ชอบเล่นของแพง หมอก็ชอบเล่นของแพง คุณก็เล่นกับหมอเขาไปเถอะ เพราะคุณก็ชอบเสียเงินอยู่แล้ว มันเป็นความลงตัวที่ดี แบบที่บ้านๆเขาเรียกว่า “ผีกับโลง” หิ หิ

นพ.สันต์ ใจยอดศิลป์