งานวิจัยของซิกเซนท์เมฮาลี เรื่องกระแสความสุข (Flow)
 |
| ได้รับภาพเขียนขนาดใหญ่มาภาพหนึ่ง ทำให้คิดถึงวัยเด็กของตัวเอง จึงตั้งชื่อภาพว่า Dr.Sant's Childhood |
วันนี้ผมขอเล่าถึงงานวิจัยโดยนักจิตวิทยาดัง ชื่อ ซิกเซนท์มิฮาลี (Csikszentmihalyi) เขาทำวิจัยไว้แยะมาก แก่นกลางของผลวิจัยของเขาคือกระแสความสุขจะเกิดขึ้นได้จากการได้ “ง่วน” (flow) ทำงานอะไรที่ตัวเองชื่นชอบ คือง่วนแบบเต็มร้อย
งานวิจัยชิ้นแรกของเขาออกมาตั้งแต่ตอนผมเรียนแพทย์อยู่ เขาทำวิจัยทางโทรศัพท์ไปหาคนหลายหมื่นคนแล้วถามว่าตอนนี้คุณทำอะไรอยู่ และถามว่าคุณมีความสุขสะเกลใดจากหนึ่งถึงสิบ
ผลวิจัยออกมาว่าสิ่งที่ทำให้คนมีความสุขมากที่สุดคือการได้ง่วนทำอะไรที่ตัวเองชอบ เขาได้ทำวิจัยต่อมาอีกแยะมากจนกลายมาเป็นหลักทฤษฏีกระแสความสุข หรือ Flow ซึ่งมีสาระว่าความสุขเกิดจากการได้ง่วนทำอะไรอย่างจริงจัง
หรือได้เต็มร้อยกับการลงมือทำอะไรสักอย่าง ถึงจุดหนึ่งมันจะเกิด "กระแสความสุข" ขึ้นจากการทำกิจกรรมนั้น ไม่ว่าจะเป็นงานศิลปะ กีฬา งานอดิเรก หรืองานใช้แรงงานก็ตาม
ในเรื่องความสุขจากการได้ง่วนนี้ งานวิจัยระยะหลังพบว่ามันมีสองประเด็นย่อยที่ควรพูดถึงด้วย คือ
ประเด็นที่ 1. การที่จะง่วนได้เต็มร้อยถึงขั้น flow ได้นั้น มันมักต้องเป็นกิจกรรมที่เราชำนาญเชิงเทคนิคมาอย่างน้อยสัก 10 ปีขึ้นไป คือต้องชำนาญระดับหลับตาทำได้ก่อน แล้วหาเรื่องให้มันตื่นเต้นมาแต้มเป็นสีสัน
ความสุขระดับ Flow จึงจะเกิดได้ ดังนั้นทางลัดสำหรับผู้สูงวัยก็คือมองหากิจกรรมที่ตัวเองชื่นชอบและชำนาญอยู่แล้วมาทำต่อโดยเติมสีสันไม่ให้เบื่อ
ถึงตอนนี้ผมขอเล่านอกเรื่องนิดหนึ่ง นานมาแล้วผมมีผู้ป่วยคนหนึ่งท่านเป็นผู้พิพากษา ท่านทำอะไรก็เป็นหงุดหงิดไปหมดจนลูกหลานเข้าหน้าไม่ติด ยกเว้นถ้าได้ทำกิจกรรมเดียว คือการตรวจแก้ไขคำฟ้องของอัยการ ลูกสาวจึงไปเอาคำฟ้องเก่าๆมาให้ท่านตรวจแก้ ชีวิตในวัยเกษียณของท่านจึงสงบสุขลงได้ ผมถามลูกสาวว่าต่อไปถ้าคำฟ้องเก่าหมดก็ต้องมีปัญหาอีกละสิ เธอตอบว่า
"ไม่ต้องห่วงคะคุณหมอ
หนูเตรียมไว้แล้วอีกสองลัง"
ประเด็นที่ 2.
คือสำหรับท่านที่ค้นหากิจกรรมก่อนเกษียณที่เคยทำให้ตัวเองมีความสุขไม่พบเลย
ก็ยังมีทางไปนะ ผมขอยกตัวอย่างศิลปินอเมริกันร่วมสมัยคนหนึ่งที่รู้จักกันในชื่อ Granma Mose เธอเป็นโรคข้ออักเสบรูมาตอยด์
ปกติเธอมีงานอดิเรกเล่นเปียโนเย็บปักถักร้อยและทำสวน พออายุได้ 74 ปี โรคของเธอก็เป็นมากจนข้อผิดรูปเล่นเปียโนและถักโครเชต์ไม่ได้
จึงต้องหัดงานอดิเรกใหม่ โดยเธอเลือกหัดวาดภาพสีน้ำมันบนผ้าใบ เธอทำมันอย่างตั้งใจอยู่จนอายุได้แปดสิบกว่าภาพของเธอก็เริ่มมีชื่อเสียง
พอเธออายุได้เก้าสิบภาพของเธอมีราคาขั้นต่ำถึงภาพละหนึ่งล้านเหรียญ เธอตายเมื่ออายุ
101 ปี มีเวลาวาดรูปอย่างมีความสุขนานถึง 27 ปีทั้งๆที่มาฝึกเอาตอน 74 แล้ว
ดังนั้น หากเกษียณแล้วหาอะไรที่ชื่อชอบเพื่อจะอินกับมันแบบ 100% ยังไม่ได้ ลองหยิบมาสักหนึ่งอย่าง แล้วลองเต็มร้อยกับมันดู
ในเรื่องของความสุขนี้ผมอยากจะฉายให้เห็นภาพใหญ่ของงานวิจัยที่ทำกันมาแล้วทั้งโลกว่ามันมีผลสรุปในภาพรวมอย่างไรบ้าง งานวิจัยที่จะเล่าภาพใหญ่ได้ดีที่สุดคืองานวิจัยชื่อ Health, Hope, Harmony หรือ สุขภาพ ความหวัง ความกลมกลืน ซึ่งเป็นการรวมเอางานวิจัยความสุขกว่า 150 งานทั่วโรคมายำรวมข้อมูลแล้ววิเคราะห์ผลใหม่แบบเมตาอานาไลสีส (meta analysis) พบว่าข้อมูลวิจัยความสุขในทั้งโลกใบนี้บ่งชี้ว่าปัจจัยเอื้อให้เกิดความสุขสามารถแบ่งได้เป็นสามหมวดคือ
(1) สุขภาพ
(2) ความหวัง (ซึ่งหมายถึงการยอมรับและคิดบวก) และ
(3) ความกลมกลืน (ซึ่งหมายถึงสัมพันธ์ภาพที่ดีกับคนรอบตัว)
โปรดสังเกตนะครับว่าแม้กลั่นเอามาจากงานวิจัยทั้งโลกแล้ว ปัจจัยของความสุขก็ยังไม่ใช่การได้กินอาหารดีหรือไม่ดี ไม่ใช่การมีหรือไม่มีเงิน ไม่ใช่การมีนิสัยออกกำลังกายหรือไม่ออก ไม่ใช่การมีการศึกษาสูงหรือต่ำ ไม่ใช่การได้ทำงานดีๆ หรือได้งานเท่ๆ (รวมทั้งเป็นประธานาธิบดีสหรัฐฯในงานวิจัยหนึ่ง)
ขณะที่งานวิจัยสำรวจความเชื่อของผู้คนล้วนให้ผลไปทางเดียวกันว่ากว่า 80% ของคนทั้งโลกเชื่อว่าปัจจัยสูงสุดของการมีความสุขคือการมีเงินหรือความร่ำรวย ซึ่งมันเป็นความเชื่อที่ไม่ตรงกับความเป็นจริงที่ได้จากงานวิจัยว่าความสุขที่เกิดขึ้นจริงๆแล้วนั้นมีสาเหตุจากอะไร ดังนั้น อย่าหลงไปกับความเชื่อนั้นแล้วมาพบเอาเมื่อก่อนตายว่าความเชื่อนั้นไม่ได้เป็นความจริง
นพ.สันต์ ใจยอดศิลป์
บรรณานุกรม
1.
Csikszentmihalyi, M. (1975). Beyond Boredom
and Anxiety: Experiencing Flow
in Work and Play. The Jossey-Bass Behavioral
Science Series. Hoboken, NJ:
Jossey-Bass.
2.
Csikszentmihalyi, M., and Hunter, J. (2003).
Happiness in everyday life: the
uses of experience sampling. J. Happiness
Stud. 4, 185–199. doi: 10.1023/A:
1024409732742
3.
Šimleša M, Guegan J, Blanchard E, Tarpin-Bernard F, Buisine S. The
Flow Engine Framework: A Cognitive Model of Optimal Human Experience. Eur J
Psychol. 2018 Mar 12;14(1):232-253. doi: 10.5964/ejop.v14i1.1370. PMID:
29899807; PMCID: PMC5973526.
4.
Singh S, Kshtriya S, Valk R. Health,
Hope, and Harmony: A Systematic Review of the Determinants of Happiness across
Cultures and Countries. Int J Environ Res Public Health. 2023 Feb
13;20(4):3306. doi: 10.3390/ijerph20043306. PMID: 36834001; PMCID: PMC9963575.
.......................................
