ไม่ได้ตรวจระดับ ferritin แต่หมอให้กินธาตุเหล็กจะอันตรายไหม
คุณหมอสันต์คะ
ดิฉันไปพบแพทย์ที่โรงพยาบาลมา เมื่ออาทิตย์ที่แล้ว
เพื่อปรึกษาเรื่องผลตรวจ Hb Typing แพทย์บอกเพียงว่าดิฉันปกติดี แค่เป็นพาหะเท่านั้น
ดิฉันเลยขอตรวจ ferritin แต่แพทย์บอกว่าไม่จำเป็นต้องตรวจ
เพราะดูจากค่า Hb, Hct, MCH ที่ต่ำกว่าปกติทุกตัว ทำให้สามารถวินิจฉันได้ว่าขาดธาตุเหล็ก
ตอนนี้แพทย์ให้กินเหล็ก 2 เดือน แล้วไปตรวจเลือดอีกครั้งค่ะ
ในความเห็นของคุณหมอ คุณหมอว่าการทานเหล็กนี้จะอันตราย หรือมีผลข้างเคียงไหมคะ
ดิฉันพยายามจะซักถามหมอหลายอย่าง แต่คนไข้เยอะมาก ดูหมอเขาก็ไม่ค่อยอยากอธิบายเท่าไหร่ด้วย
ถามเภสัชถึงผลข้างเคียงของการทานเหล็กติดต่อกัน เขาก็ว่าไม่มีอันตรายอะไร
ส่วนเรื่องผลแล็ป Hb Typing ที่คุณหมอว่าไม่ได้บอกระดับ HbA และ HbA2 นั้น
ดิฉันก็สงสัยค่ะ เพราะในหนังสือที่ลองหามาอ่าน จะต้องอ้างอิงถึงสองตัวนั้นด้วย
ถามทางแล็ป เจ้าหน้าที่ก็อธิบายว่าหมอสั่งตรวจเท่านี้
ถ้าดิฉันจะไปพบแพทย์เฉพาะทางด้านนี้เลย คุณหมอแนะนำได้ไหมคะ ว่าควรไปโรงพยาบาลไหน
แล้วต้องตรวจอะไรเพิ่มเติมบ้าง
ขอบพระคุณค่ะ
อรนุชา
ตอบ
1. คำแนะนำที่คุณได้รับมา ว่าให้ทานเหล็กไปก่อน อีกสองเดือนค่อยมาดู ถือว่าเป็นแนวทางการรักษาแบบหนึ่ง ทางแพทย์เรียกว่า therapeutic diagnosis คือถ้าโรคมันเป็นแบบนี้กันบ่อย โอกาสวินิจฉัยจากข้อมูลเท่าที่มีอยู่ได้ถูกต้องมีสูง ทั้งวิธีรักษาก็ไม่ได้แพง ไม่ยุ่งยาก ไม่อันตราย หมอก็เลือกวิธีลองรักษาไปก่อน ถ้าดีขึ้นก็คือมาถูกทาง ถ้าไม่ดีขึ้นก็แสดงว่ามาผิดทาง ค่อยสืบค้นใหม่ให้ลึกซึ้งขึ้นไป คืออันนี้เป็นทางเลือกหนึ่งที่แพทย์อาจเลือกใช้ ขึ้นกับสไตล์ของแพทย์แต่ละท่านด้วย
2. ที่คุณถามว่าการทดลองทานเหล็กสองเดือนมีอันตรายไหม ตอบว่าไม่มีอันตรายอะไรครับ เพราะระยะเวลาแค่นั้นจะไม่มีเหล็กสะสมจนเกิดอันตราย
3. Hb, Hct, MCH เป็นข้อมูลที่บอกเพียงว่าในเลือดมีปริมาณฮีมโมโกลบินซึ่งเป็นตัวพาออกซิเจนอยู่มากแค่ไหน จะใช้ข้อมูลนี้มาวินิจฉัยแยกโลหิตจางจากการขาดธาตุเหล็กออกจากโลหิตจางจากทาลาสซีเมียให้เด็ดขาดลงไปคงไม่ได้ครับ ต้องมีข้อมูลที่ลึกกว่านี้ คือด้านการขาดธาตุเหล็กควรมีข้อมูลระดับของ ferritin มายืนยัน ด้านทาลาสซีเมียก็ควรมีข้อมูลพันธุกรรมของทาลาสซีเมียที่ครบถ้วนมายืนยัน
4. การทำ Hemoglobin (Hb) typing วินิจฉัยพันธุกรรมทาลาสซีเมียได้เฉพาะความผิดปกติของสายเบต้า แต่วินิจฉัยความผิดปกติของสายอัลฟ่าไม่ได้ครับ ดังนั้นถ้าเห็นว่า Hb typing ปกติจะบอกว่าคุณปลอดจากยีนผิดปกติของทาลาสซีเมียเลยไม่ได้ อันนี้เป็นความเข้าใจผิดที่มีอยู่แม้ในหมู่แพทย์จำนวนมาก โดยเข้าใจว่า Hb typing บอกความผิดปกติของทาลาสซีเมียได้เบ็ดเสร็จครบถ้วน โรงพยาบาลที่มีความระมัดระวังมากจึงมักจะพิมพ์ไว้ในใบรายงานผล Hb typing ว่า “ไม่ครอบคลุมความผิดปกติของยีนอัลฟ่า” หรือไม่ก็พิมพ์ว่า “ควรตรวจหาความผิดปกติของยีนอัลฟ่าเพิ่มเติม” ทั้งนี้เพื่อป้องกันไม่ให้ผู้อ่านเข้าใจผิดว่า Hb typing ปกติหมายความว่าฉันมีมียีนผิดปกติทาลาสซีเมียร้อยเปอร์เซ็นต์แล้ว
5. กรณีของคุณซึ่งเป็นโลหิตจางนิดหน่อยแต่เรื้อรังจนเหมือนโรคประจำตัว ผมแนะนำว่าควรตรวจเพิ่มเติมสองอย่างคือ
a. ควรตรวจเลือดดูระดับ ferritin เพื่อยืนยันการวินิจโลหิตจางจากการขาดธาตุเหล็ก ว่ามีจริงไหม จะต้องทานเหล็กเสริมหรือไม่ และต้องทานนานเท่าใด (ด้วยการตรวจติดตามดูระดับ ferritin หลังจากทานเหล็กไประยะหนึ่งแล้ว) และ
b. ควรตรวจ alpha thal gene test เพื่อดูพันธุกรรมของสายอัลฟ่า เพื่อบันทึกไว้เป็นข้อมูลทาลาสซีเมียประจำตัวที่สมบูรณ์เอาไว้ใช้ในอนาคตครับ
6. เรื่องจะไปหมอ hematologist คนไหนดี วิธีที่หนึ่งคือถามญาติพี่น้องหรือเพื่อนที่เป็นหมอก็จะได้ข้อมูลของแท้ วิธีที่สองคือเปิดเว็บไซท์ของแพทย์สภาดู ส่วนวิธีที่สาม คือเจาะถามความเห็นผมนั้น ขอตอบให้เฉพาะคุณทางอีเมลแบบหลังไมค์นะครับ เอามาตอบบนบล็อกอย่างนี้คงจะประเจิดประเจ้อไปหน่อย เดี๋ยวคนเขาจะนินทาว่าเดี๋ยวนี้หมอสันต์หาลูกค้าให้พวกกันเองโต้งๆทางเว็บซะแล้ว
นพ.สันต์ ใจยอดศิลป์
ดิฉันไปพบแพทย์ที่โรงพยาบาลมา เมื่ออาทิตย์ที่แล้ว
เพื่อปรึกษาเรื่องผลตรวจ Hb Typing แพทย์บอกเพียงว่าดิฉันปกติดี แค่เป็นพาหะเท่านั้น
ดิฉันเลยขอตรวจ ferritin แต่แพทย์บอกว่าไม่จำเป็นต้องตรวจ
เพราะดูจากค่า Hb, Hct, MCH ที่ต่ำกว่าปกติทุกตัว ทำให้สามารถวินิจฉันได้ว่าขาดธาตุเหล็ก
ตอนนี้แพทย์ให้กินเหล็ก 2 เดือน แล้วไปตรวจเลือดอีกครั้งค่ะ
ในความเห็นของคุณหมอ คุณหมอว่าการทานเหล็กนี้จะอันตราย หรือมีผลข้างเคียงไหมคะ
ดิฉันพยายามจะซักถามหมอหลายอย่าง แต่คนไข้เยอะมาก ดูหมอเขาก็ไม่ค่อยอยากอธิบายเท่าไหร่ด้วย
ถามเภสัชถึงผลข้างเคียงของการทานเหล็กติดต่อกัน เขาก็ว่าไม่มีอันตรายอะไร
ส่วนเรื่องผลแล็ป Hb Typing ที่คุณหมอว่าไม่ได้บอกระดับ HbA และ HbA2 นั้น
ดิฉันก็สงสัยค่ะ เพราะในหนังสือที่ลองหามาอ่าน จะต้องอ้างอิงถึงสองตัวนั้นด้วย
ถามทางแล็ป เจ้าหน้าที่ก็อธิบายว่าหมอสั่งตรวจเท่านี้
ถ้าดิฉันจะไปพบแพทย์เฉพาะทางด้านนี้เลย คุณหมอแนะนำได้ไหมคะ ว่าควรไปโรงพยาบาลไหน
แล้วต้องตรวจอะไรเพิ่มเติมบ้าง
ขอบพระคุณค่ะ
อรนุชา
ตอบ
1. คำแนะนำที่คุณได้รับมา ว่าให้ทานเหล็กไปก่อน อีกสองเดือนค่อยมาดู ถือว่าเป็นแนวทางการรักษาแบบหนึ่ง ทางแพทย์เรียกว่า therapeutic diagnosis คือถ้าโรคมันเป็นแบบนี้กันบ่อย โอกาสวินิจฉัยจากข้อมูลเท่าที่มีอยู่ได้ถูกต้องมีสูง ทั้งวิธีรักษาก็ไม่ได้แพง ไม่ยุ่งยาก ไม่อันตราย หมอก็เลือกวิธีลองรักษาไปก่อน ถ้าดีขึ้นก็คือมาถูกทาง ถ้าไม่ดีขึ้นก็แสดงว่ามาผิดทาง ค่อยสืบค้นใหม่ให้ลึกซึ้งขึ้นไป คืออันนี้เป็นทางเลือกหนึ่งที่แพทย์อาจเลือกใช้ ขึ้นกับสไตล์ของแพทย์แต่ละท่านด้วย
2. ที่คุณถามว่าการทดลองทานเหล็กสองเดือนมีอันตรายไหม ตอบว่าไม่มีอันตรายอะไรครับ เพราะระยะเวลาแค่นั้นจะไม่มีเหล็กสะสมจนเกิดอันตราย
3. Hb, Hct, MCH เป็นข้อมูลที่บอกเพียงว่าในเลือดมีปริมาณฮีมโมโกลบินซึ่งเป็นตัวพาออกซิเจนอยู่มากแค่ไหน จะใช้ข้อมูลนี้มาวินิจฉัยแยกโลหิตจางจากการขาดธาตุเหล็กออกจากโลหิตจางจากทาลาสซีเมียให้เด็ดขาดลงไปคงไม่ได้ครับ ต้องมีข้อมูลที่ลึกกว่านี้ คือด้านการขาดธาตุเหล็กควรมีข้อมูลระดับของ ferritin มายืนยัน ด้านทาลาสซีเมียก็ควรมีข้อมูลพันธุกรรมของทาลาสซีเมียที่ครบถ้วนมายืนยัน
4. การทำ Hemoglobin (Hb) typing วินิจฉัยพันธุกรรมทาลาสซีเมียได้เฉพาะความผิดปกติของสายเบต้า แต่วินิจฉัยความผิดปกติของสายอัลฟ่าไม่ได้ครับ ดังนั้นถ้าเห็นว่า Hb typing ปกติจะบอกว่าคุณปลอดจากยีนผิดปกติของทาลาสซีเมียเลยไม่ได้ อันนี้เป็นความเข้าใจผิดที่มีอยู่แม้ในหมู่แพทย์จำนวนมาก โดยเข้าใจว่า Hb typing บอกความผิดปกติของทาลาสซีเมียได้เบ็ดเสร็จครบถ้วน โรงพยาบาลที่มีความระมัดระวังมากจึงมักจะพิมพ์ไว้ในใบรายงานผล Hb typing ว่า “ไม่ครอบคลุมความผิดปกติของยีนอัลฟ่า” หรือไม่ก็พิมพ์ว่า “ควรตรวจหาความผิดปกติของยีนอัลฟ่าเพิ่มเติม” ทั้งนี้เพื่อป้องกันไม่ให้ผู้อ่านเข้าใจผิดว่า Hb typing ปกติหมายความว่าฉันมีมียีนผิดปกติทาลาสซีเมียร้อยเปอร์เซ็นต์แล้ว
5. กรณีของคุณซึ่งเป็นโลหิตจางนิดหน่อยแต่เรื้อรังจนเหมือนโรคประจำตัว ผมแนะนำว่าควรตรวจเพิ่มเติมสองอย่างคือ
a. ควรตรวจเลือดดูระดับ ferritin เพื่อยืนยันการวินิจโลหิตจางจากการขาดธาตุเหล็ก ว่ามีจริงไหม จะต้องทานเหล็กเสริมหรือไม่ และต้องทานนานเท่าใด (ด้วยการตรวจติดตามดูระดับ ferritin หลังจากทานเหล็กไประยะหนึ่งแล้ว) และ
b. ควรตรวจ alpha thal gene test เพื่อดูพันธุกรรมของสายอัลฟ่า เพื่อบันทึกไว้เป็นข้อมูลทาลาสซีเมียประจำตัวที่สมบูรณ์เอาไว้ใช้ในอนาคตครับ
6. เรื่องจะไปหมอ hematologist คนไหนดี วิธีที่หนึ่งคือถามญาติพี่น้องหรือเพื่อนที่เป็นหมอก็จะได้ข้อมูลของแท้ วิธีที่สองคือเปิดเว็บไซท์ของแพทย์สภาดู ส่วนวิธีที่สาม คือเจาะถามความเห็นผมนั้น ขอตอบให้เฉพาะคุณทางอีเมลแบบหลังไมค์นะครับ เอามาตอบบนบล็อกอย่างนี้คงจะประเจิดประเจ้อไปหน่อย เดี๋ยวคนเขาจะนินทาว่าเดี๋ยวนี้หมอสันต์หาลูกค้าให้พวกกันเองโต้งๆทางเว็บซะแล้ว
นพ.สันต์ ใจยอดศิลป์
