งานวิจัยแรก เรื่องการอดอาหารกับการมีอายุยืนในคน

     ภาพรวมของงานวิจัยส่วนใหญ่พบว่าการจำกัดอาหาร ทำให้สัตว์ทดลองเช่นหนูบ้าง ลิงบ้าง มีอายุยืนยาวขึ้น แต่ยังไม่มีหลักฐานวิจัยเปรียบเทียบในคนตัวเป็นๆ แต่วันนี้มีงานวิจัยเปรียบเทียบผลของการจำกัดอาหารต่อการมีอายุยืนในคนชิ้นแรกตีพิมพ์ออกมาแล้ว งานวิจัยนี้สปอนเซอร์โดยสถาบันสุขภาพแห่งชาติสหรัฐ (NIH) วิธีการวิจัยคือเขาเอาคนสุขภาพดีๆที่ไม่ได้เป็นโรคอ้วนมาจับฉลากแบ่งเป็นสองกลุ่ม กลุ่มหนึ่งให้กินอาหารไปตามปกติ อีกกลุ่มหนึ่งให้กินอาหารแบบลดแคลอรี่ลงจากเดิม 15% เรียกว่ากลุ่มจำกัดแคลอรี่หรือ Calorie restriction (CR) งานวิจัยนี้ทำมาได้ครบสองปีแรก และได้รายงานผลยกแรกไว้ในวารสารเซลเมตาโบลิสม์ ดังนี้

    1. กลุ่มจำกัดแคลอรี่น้ำหนักลดลงเฉลี่ย 8.7 กก. กลุ่มกินอาหารปกติน้ำหนักเพิ่มขึ้นเฉลี่ย 1.8 กก.ในสองปี

2. การเผาผลาญพลังงาน (energy expenditure - EE) ทั้งที่วัดทั้งวัน 24 ชม. และทั้งที่วัดเฉพาะช่วงนอนหลับ พบว่าการเผาผลาญพลังงานของกลุ่มจำกัดแคลอรี่ลดลงเฉลี่ย 80-120 แคลอรี่ต่อวัน ขณะที่ของกลุ่มกินอาหารยังคงเป็นปกติไม่เปลี่ยนแปลง

3. การทำงานของต่อมไทรอยด์ (ซึ่งมีหน้าที่ช่วยการเผาผลาญอาหาร) ลดลงในกลุ่มจำกัดแคลอรี่ ขณะที่ของกลุ่มกินอาหารปกติไม่เปลี่ยนแปลง

4. การผลิตอนุมูลอิสระ F2-isoprostane ซึ่งเป็นตัวการทำให้เกิดการแก่ตัวและเสื่อมสลายของเซล ลดลงในกลุ่มจำกัดแคลอรี่ ขณะที่ไม่เปลี่ยนแปลงในกลุ่มกินอาหารปกติ

     หากไม่นับข้อมูลในสัตว์ทดลองซึ่งถือว่าเป็นหลักฐานระด้ับต่ำ ก่อนหน้านี้วงการแพทย์อาศัยข้อมูลในคนที่เชียร์ว่าการจำกัดแคลอรี่ในอาหารทำให้อายุยืนจากสองงานวิจัย คือ
     (1) งานวิจัยตามดูผู้มีอายุเกินร้อยปีในเกาะโอกินาวา และ
     (2) งานวิจัยตามดูกลุ่มสมาชิกสมาคมผู้จำกัดแคลอรี่
     แต่ว่าทั้งสองงานวิจัยนั้นเป็นงานวิจัยเชิงระบาดวิทยาที่ติดตามดูกลุ่มคนโดยไม่ได้แบ่งกลุ่มเปรียบเทียบ ซึ่งวงการแพทย์ถือว่าเป็นงานวิจัยระดับที่ยังเชื่อถือไม่ได้มากนัก งานวิจัยที่ตีพิมพ์ครั้งนี้จึงจัดเป็นงานวิจัยระด้ับสุ่มตัวอย่างแบ่งกลุ่มเปรียบเทียบงานแรกในมนุษย์ โดยได้ผลสรุปว่าการจำกัดแคลอรี่ทำให้ตัวชี้วัดการมีอายุยืนในคนดีขึ้น อันเป็นการบ่งชี้ไปทางว่าการจำกัดแคลอรี่ทำให้อายุยืนขึ้น

     แน่นอนว่าการจะบอกว่าใครอายุยืนกว่าใครจริงๆนั้นต้องเอาการตายเร็วตายช้าเป็นตัวชี้วัด แต่ว่านั่นต้องรอไปอีกประมาณ 30-50 ปีคือรอให้ผู้เข้าร่วมวิจัยนี้ตายกันไปหมดก่อนจึงจะสรุปผลได้ ซึ่งกว่าจะถึงตอนนั้นทั้งผมและทั้งท่านผู้อ่านคงเหลืออยู่เพื่อใช้ประโยชน์จากผลวิจัยสุดท้ายนี้ไม่กี่คน ประกอบกับทุกวันนี้ที่ผมดูแลผู้ป่วยที่มาเข้าแค้มป์ที่เวลเนสวีแคร์ มีผู้ป่วยในความดูแลสะสมมากขึ้นๆจากสิบเป็นร้อยจากร้อยเป็นหลายร้อย ยังไม่เคยมีแม้แต่คนเดียวที่จะเป็นโรคขาดอาหารผอมแห้งแรงน้อย มีแต่จะมีไขมันในเลือดสูง ไขมันสะสมเกิดพิกัด และอ้วน ที่ไม่ถึงกับอ้วนเบาะๆก็มีน้ำหนักเกินหรือมีพุง

     ดังนั้นหมอสันต์ขอสรุปแนะนำให้แฟนบล็อกที่ไม่ได้เป็นโรคขาดอาหารผอมแห้งแรงน้อย ว่าขอให้เชื่อผลวิจัยครั้งนี้ว่าการจำกัดแคลอรี่ในอาหารจะทำให้ท่านอายุยืนขึ้น และขอให้ท่านนำผลวิจัยนี้ไปใช้กับตัวเองได้เลยในทันที ไม่ต้องอ้างโน่นอ้างนี้เพื่อรอหลักฐานที่ชัดเจนกว่านี้ เพราะเราจะไม่มีชีวิตที่ยืนยาวไปถึงได้ใช้หลักฐานเหล่านั้นดอก

     ในส่วนของความกังวลว่าการกินอาหารแบบจำกัดแคลอรี่จะทำให้เจ็บป่วยเป็นนั่นเป็นนี่มากขึ้นนั้น เรามีหลักฐานความปลอดภัยของการจำกัดแคลอรี่ในอาหารจากงานวิจัยชื่อแคเลรี (CALERIE) ระยะที่ 1 และระยะที่ 2 แล้วว่าการจำกัดแคลอรี่ลงมากถึง 25% นั้นปลอดภัยดีแน่นอนและไม่มีผลเสียต่อคุณภาพชีวิตแต่อย่างใด

     เหลืออยู่ประเด็นเดียวที่ท่านต้องแกะ คือการเสพย์ติดความเพลินใน "การกิน" อาหารแคลอรี่สูง ซึ่งมันก็เหมือนกับการเสพย์ติดความเพลินใน "การคิด" ที่ทำให้ท่านติดกับดักของชีวิตไม่หลุดพ้นไปไหนสักที ในประเด็นการเสพย์ติดใดๆนี้ มันเป็นกรรมเก่าที่ท่านสร้างไว้และท่านต้องปลดแอกนี้ออกเอง เพราะอย่าว่าแต่หมอสันต์เลย แม้แต่พระพรหมก็ยังช่วยท่านไม่ได้..หิ หิ 

นพ.สันต์ ใจยอดศิลป์

บรรณานุกรม

1. Leanne M. Redman, Steven R. Smith, Jeffrey H. Burton, Corby K. Martin, Dora Il'yasova, Eric Ravussin. Metabolic Slowing and Reduced Oxidative Damage with Sustained Caloric Restriction Support the Rate of Living and Oxidative Damage Theories of Aging. Cell Metabolism, 2018; DOI: 10.1016/j.cmet.2018.02.019