ถ้าผมพูดแล้วใจคุณมีความคิดมากขึ้น แสดงว่าผมพูดผิด
(หมอสันต์พูดกับสมาชิกใน Spiritual Retreat) คนที่ยิ่งมา SR บ่อย คงจะสังเกตเห็นว่ายิ่งนานไป ผมยิ่งพูดน้อยลง แต่ว่าผมจะยังคงพูดอยู่นะ ไม่ได้คิดจะเลิกพูด เพียงแต่เป้าหมายแต่ละคำที่ผมพูดก็คือเพื่อสร้างความเงียบขึ้นในใจของคุณ ถ้าผมพูดแล้วใจของคุณเกิดมีความคิดมากยิ่งขึ้น..นั่นผมพูดผิดแล้ว ก่อนเริ่มฝึก ผมขอพูดถึงบางประเด็นที่สมาชิกถามก่อนหน้านี้ คำถามที่ 1 ขอให้อธิบาย “ความรู้ตัว” ให้เข้าใจมากขึ้นสักหน่อย คำว่าความรู้ตัวนี้เป็นคำที่ผมใช้แทนคำในภาษาอังกฤษว่า consciousness หรือ awareness ไม่ว่าจะเลือกใช้คำไหนก็มีข้อจำกัดของภาษาทั้งน้้น เพราะความรู้ตัวเป็นสิ่งที่มีอยู่ก่อนภาษา มันจึงใช้ภาษาอธิบายให้เห็นชัดไม่ได้ แต่แม้จะพูดให้เห็นทุกมุมพร้อมกันไม่ได้ ภาษามันก็ยังพอสื่อให้เห็นบางมุมได้บ้าง ในมุมหนึ่ง ผู้รับรู้ประสบการณ์ หรือ experiencer นั่นแหละคือความรู้ตัว ในอีกมุมหนึ่ง ความรู้ตัวเป็นเสมือนอากาศธาตุที่โอบรอบและรับรู้ความคิด เหมือนท้องฟ้าโอบรอบก้อนเมฆ หรือพูดอีกอย่างถ้าเปรียบความคิดเป็นคลื่นน้ำ ความรู้ตัวก็เป็นมวลน้ำในมหาสมุทรที่ให้กำเนิดคลื่นนั้น ความคิดไม่อาจออกไปอยู่นอกความรู้ตัวได้ อุปมาเ
