เบื่อการตรวจแมมโมแกรม (Mammography)

คุณหมอสันต์คะ

หนูอายุ 52 ปี เรียกตัวเองว่าหนูได้นะคะ เป็นคนหน้าอกเล็ก แบบว่า ไข่ดาว เวลาไปตรวจเอ็กซเรย์เต้านม เวลาเขาเอาที่บีบมาบีบเต้านมจะรู้สึกเจ็บมาก ต้องขอให้เขาเปลี่ยนตัวเทคนิเชียนเป็นคนที่มือเบาๆตั้งหลายครั้งกว่าจะทำได้สำเร็จ หนูจึงรู้สึกเบื่อการตรวจแมมโมแกรมมากๆ พอครบรอบปีจะต้องไปตรวจอีกก็หงุดหงิดทุกปี แล้วคราวนี้หมอนัดเพียง 6 เดือน เพราะว่าไม่แน่ใจอะไรสักอย่าง จะไม่ไปทำก็กลัวเป็นมะเร็ง หนูอยากจะถามคุณหมอว่าการตรวจแมมโมแกรมไม่ต้องทำบ่อยๆได้ไหม แบบว่าสักห้าปีทำทีแบบเนี้ยะ แล้วนอกจากแมมโมแกรม ไม่มีวิธีป้องกันมะเร็งวิธีอื่นเลยหรือ เช่นการคลำเต้านมตนเองแทนป้องกันไม่ได้หรือ

.............................................

ตอบครับ

1.. คุณเรียกตัวเองว่าหนูได้ครับ ถ้าคุณดัชนีมวลกายไม่เกิน 25 กก/ตรม. (พูดเล่น)

2. มาตรฐานของการตรวจเอ็กซเรย์เต้านม (mammography) เทคนิเชียนต้องให้เครื่องบีบเต้านมให้แบนแต๊ดแต๋จนตัวเลขความแรง  (pressure) ของแผ่นที่บีบขึ้นถึงตามที่เครื่องตั้งไว้ จึงจะเอ็กซเรย์ได้ ดังนั้นการเปลี่ยนเทคนิเชียนไม่ได้ทำให้เธอต้องบีบเต้านมของคุณให้เบาลงหรอกครับ เขาอาจจะเปลี่ยนเอาคนที่พูดจาเพราะหรือหน้าตาเป็นมิตรมากขึ้นมาให้คุณ แต่เธอก็ต้องบีบแรงเท่าเดิม เพราะเครื่องถูกตั้งไว้อย่างนั้น อย่าไปว่าเทคนิเชียนเขาเลย

3.. ถามว่าการตรวจแมมโมแกรมไม่ต้องทำทุกปีได้ไหม ตอบว่าได้ครับ มาตรฐานที่แนะนำโดยคณะทำงานป้องกันโรครัฐบาลอเมริกัน (USPSTF) แนะนำความถี่ของการตรวจดังนี้

3.1 แนะนำให้คนอายุ 50 – 74 ปีทุกคน ควรตรวจด้วยความถี่ปีเว้นปี (ไม่ใช่ทุกปี)

3.2 สำหรับคนอายุไม่ถึง 50 ปี หากอยากจะขอตรวจกับเขาบ้าง (ปีเว้นปีนะ) ให้เป็นดุลพินิจของเจ้าตัว แต่ไม่ใช่คำแนะนำแบบรูดมหาราชว่าให้ตรวจให้ได้ เพราะประโยชน์ของการตรวจในวัยนี้ไม่ได้ชัดเจนนัก

3.3 สำหรับคนอายุต่ำกว่า 40 ปี หรือเกิน 75 ปี ไม่มีข้อมูลใดจะบอกได้เลยว่าการตรวจแมมโมแกรมมีประโยชน์หรือเปล่า  (แปลไทยให้เป็นไทยว่าจะตรวจไปทำพรื้อ)

จะเห็นว่าถ้าถือตามมาตรฐานนี้คุณซึ่งอายุห้าสิบกว่าก็ตรวจปีเว้นปีก็พอ แต่ว่าอย่าให้ห่างถึงห้าปีเลย เพราะมันห่างเกินไปจนไม่มีมาตรฐานรองรับ

4.. ถามว่าการคลำเต้านมด้วยตนเองแทนการตรวจแมมโมแกรมไม่ได้หรือ ตอบว่าไม่ได้ครับ 

ความจริงหลักฐานวิจัยทางการแพทย์พบว่าการสนับสนุนให้ผู้หญิงคลำเต้านมตนเองเป็นกิจวัตร เป็นโทษมากกว่าเป็นคุณ คือทำให้คุณผู้หญิงเจ็บตัวฟรีจากการถูกผ่าตัดโดยไม่จำเป็นมากขึ้น ตัว USPSTF เองได้ออกคำแนะนำคัดค้าน (recommend against) การสอนให้คุณผู้หญิงคลำเต้านมตนเองหรือ self breast examination (SBE) 

5. ที่คุณโวยวายว่าปีหลังนี้หมอแนะนำให้ไปเอ็กซเรย์เต้านมถี่แค่หกเดือนก็นัดอีกแล้ว ไม่ได้หมายความว่าหมอเขาอยากตรวจถี่เพราะอยากได้เงินนะ ผมเข้าใจว่าหมอคงอ่านผลได้ไม่ชัด (BIRADS 3) จึงจำเป็นต้องนัดทำซ้ำเร็ว แต่ไม่ได้หมายความว่าคุณจะเป็นมะเร็งหรอกนะครับ คือยังงี้ พูดแล้วเดี๋ยวงง ไหนๆก็ไหนๆแล้วขอขยายความต่อเสียเลย คือหมอเอ็กซเรย์ทั่วโลกเขาจะอ่านผลแมมโมแกรมให้เข้ามาตรฐานไบแร็ดส์  (BIRADS) ซึ่งแบ่งเป็นห้าขั้น คือ

BIRADS 1   ไม่พบอะไรผิดปกติ

BIRADS 2   พบอะไร แต่แน่ใจว่าปกติ

BIRADS 3   พบอะไรที่ไม่แน่ใจ แต่น่าจะปกติ

BIRADS 4   พบอะไรที่น่าจะเป็นมะเร็ง

BIRADS 5   พบอะไรที่ค่อนข้างแน่ใจว่าเป็นมะเร็ง

ถ้าเป็น BIRADS 1-2 หมอเขาก็จะบอกว่าปกติ แต่ถ้าเป็น BIRADS 3 อย่างคุณนี้หมอเขาจะขอตรวจซ้ำในหกเดือน แต่ถ้าเป็น BIRAD 4-5 หมอเขาก็จะแนะนำให้เอาเข็มตัดชิ้นเนื้อออกมาตรวจให้รู้แล้วรู้รอด

นพ.สันต์ ใจยอดศิลป์

บรรณานุกรม

1.      Screening for Breast Cancer, Topic Page. July 2010. U.S. Preventive Services Task Force. http://www.uspreventiveservicestaskforce.org/uspstf/uspsbrca.htm