ผมจะรักษาเบาหวานด้วยการอดอาหารได้ไหม

คุณหมอสันต์ที่นับถือครับ

ผมเป็น fc คุณหมออย่างเงียบมานาน ผมเป็นเบาหวาน ได้อ่านบล็อกและฟังยูทูปของคุณหมอและทำตามในเรื่องการกินการออกกำลังกาย เดิมผมฉีดยาควบกินยาอีกสองตัว ตอนนี้ผมหยุดยาฉีดได้แล้ว แต่น้ำหนักผมยัง 94 กก. (ลงมาจาก 112 กก.) มีอยู่วันหนึ่งผมไม่มีอารมณ์จะทานอะไรจึงไม่ทานเลยทั้งวัน วันรุ่งขึ้นปรากฎว่าน้ำตาลในเลือดผมลงมาดีมาก อยู่ที่ 126 มันไม่เคยลงต่ำได้ขนาดนี้เลย ผมจึงมีความคิดว่าน่าจะใช้วิธีอดอาหารควบไปด้วยในการรักษาเบาหวาน ได้ปรึกษาหมอเบาหวานที่รักษาอยู่เธอบอกว่าห้ามทำเด็ดขาดจะมีอันตรายถึงชีวิตเพราะน้ำตาลในเลือดต่ำ ผมอยากถามคุณหมอสันต์ว่าถ้าผมจะลองทำเองจะได้ไหม มีอะไรต้องระวังเป็นพิเศษบ้างครับ เคยมีการทำวิจัยรักษาเบาหวานด้วยการอดอาหารมาก่อนที่ผมพอจะเอาเป็นตัวอย่างได้บ้างหรือเปล่า

......................................................

ตอบครับ

     1. ถามว่าเป็นเบาหวานจะลองรักษาด้วยการอดอาหารจะได้ไหม ตอบว่าทำไมจะไม่ได้ละครับ นี่เป็นประเทศเสรีประชาธิปไตยคุณอยากลองทำอะไรที่ไม่ทำให้คนอื่นเดือดร้อนคุณก็ทำได้อยู่แล้ว

     2. ถามว่าอดอาหารแล้วจะมีอันตรายอะไรไหม ตอบว่าก็อย่างที่คุณหมอของคุณบอกนั่นแหละ คุณกินยาลดน้ำตาลในเลือดอยู่แล้วจู่ๆไปอดอาหาร มันก็อาจเกิดภาวะน้ำตาลในเลือดต่ำเฉียบพลัน (acute hypoglycemia) อย่างเบาะก็ใจหวิวใจสั่น อย่างหนักก็ชักน้ำลายฟูมปากตายไปเลย

     3. ถามว่าต้องระวังเป็นพิเศษอย่างไร ตอบว่าให้ทำสี่อย่าง คือ (1) หยุดยาเบาหวานทุกตัวตั้งในระหว่างอดอาหาร (2) พกอาหารที่ให้แคลอรี่สูงและเพิ่มน้ำตาลในเลือดได้เร็วเช่นขนมหวานติดตัวไว้ (3) คอยสังเกตอาการของตัวเอง เมื่อรู้สึกใจสั่นหวิวๆหน้ามืดจะเป็นลมก็รีบกิน (4) สั่งเสีย..เอ๊ยไม่ใช่ บอกคนใกล้ชิดว่าถ้าตัวเองเป็นลมต้องเข้าโรงพยาบาลให้บอกหมอเขานะว่าเป็นเบาหวานและวันนี้อดอาหารทั้งวัน

     4. ถามว่าเคยมีงานวิจัยรักษาเบาหวานด้วยการอดอาหารไหม ตอบว่างานวิจัยอย่างเป็นกิจจะลักษณะไม่เคยมี แต่เคยมีหมออังกฤษคนหนึ่งเขียนเป็นรายงานผู้ป่วยไว้ในวารสารการแพทย์อังกฤษ (BMJ) ว่าเขารักษาคนไข้เบาหวานของเขาสามคน อายุ 40-67 ปีซึ่งใช้ทั้งยากินยาฉีดและมีความดันสูงไขมันสูง  ด้วยการให้อดอาหารแบบวันเว้นวัน วันที่อดนั้นไม่ให้กินอะไรเลย 24 ชั่วโมงนอกจากน้ำที่มีแคลอรี่ต่ำมากเช่นน้ำเปล่า ชาหรือกาแฟไม่ใส่น้ำตาล และให้กินมื้อเย็นมื้อเดียวแบบมีแคลอรี่ต่ำมากเช่นน้ำต้มซุปผัก ทำอยู่อย่างนี้นาน 10 เดือน ผลปรากฎว่าคนไข้ทั้งสามคนน้ำตาลในเลือดลดลง น้ำหนักลดลง พุงยุบลง เลิกยาฉีดได้หมด และสองคนเลิกยากินได้หมด ซึ่งคนไข้ก็ชอบอกชอบใจและสาบานตนว่าจะกินอาหารแบบนี้ต่อไปไม่มีกำหนด ทั้งหมดนี้อย่าลืมว่าเป็นข้อมูลจากคนไข้แค่สามคนนะ ไม่ใช่ผลวิจัยเต็มรูปแบบ   

     ในวงการแพทย์ยังมีข้อมูลที่น่าสนใจตีพิมพ์ในวารสารการแพทย์นิวอิงแลนด์ว่าเมื่อเทียบคนอ้วนที่เป็นเบาหวานที่รักษาด้วยยาตามปกติกับคนที่ไปผ่าตัดมัดเอากระเพาะอาหารส่วนใหญ่ทิ้ง bariatic surgery (ให้กินได้น้อยๆจะได้ผอมซะที) เมื่อตามดูห้าปีพบว่าคนอ้วนที่ผ่าตัดลดขนาดกระเพาะเลิกยาเบาหวานได้และน้ำตาลในเลือดลดลงดีกว่าคนที่ไม่ได้ผ่าตัด อันนี้อาจเป็นข้อมูลทางอ้อมที่บอกว่าการอดอาหารอาจช่วยรักษาเบาหวานได้

     ส่วนนอกวงการแพทย์แผนปัจจุบันหรือวงการแพทย์ทางเลือกนั้นมีการรักษาโรคด้วยการอดอาหารกันมานานหลายสิบปีแล้ว ย้อนหลังไปประมาณสามสี่ปี ผมได้มีโอกาสไปเยี่ยมรีสอร์ทสุขภาพแห่งหนึ่งชื่อ True North Health Center ที่ทางตอนเหนือของรัฐแคลิฟอร์เนีย ประเทศสหรัฐฯ จุดประสงค์เพื่อจะไปคุยกับเพื่อนคนหนึ่งชื่อไมเคิล แคลปเปอร์ ซึ่งเป็นหมอแพทย์ระดับสว. (สูงวัย) อยู่ที่นั่น ไปถึงก็ได้เห็นโดยบังเอิญว่าที่นั่นเขารักษาคนไข้โรคไม่ติดต่อเรื้อรังสาระพัดโรครวมทั้งโรคหัวใจ ความดัน เบาหวาน ภูมิแพ้ สะเก็ดเงิน ข้ออักเสบรูมาตอยด์ เป็นต้น ด้วยวิธีการให้อดอาหารลูกเดียว อดทุกชนิดดื่มได้แต่น้ำเปล่า บางคนอดเจ็ดวัน บางคนอดสิบห้าวัน ที่อดกันนานที่สุดคือ 47 วัน มีคนไข้เดินกะย่องกะแย่งอยู่ในนั้นประมาณสิบกว่าคน เข้าใจว่าเดินเร็วไม่ได้เพราะไม่มีแรง เรื่องความปลอดภัยไม่มีปัญหาเพราะเขามีแพทย์ประจำดูแล ในแง่ผลการรักษานั้นเขาก็คุยว่าวิธีการรักษาของเขาได้ผลดีอย่างโน้นอย่างนี้แต่ไม่เคยตีพิมพ์ไว้เป็นผลวิจัยในวารสารการแพทย์

     สำหรับท่านผู้อ่านท่านอื่นที่เป็นเบาหวานรุนแรง ในการรักษาโรคเบาหวานด้วยอาหารให้ได้ผลนั้นเท่าที่มีหลักฐานวิจัยสนับสนุนคือการกินอาหารเจแบบไม่ผัดไม่ทอด (low fat vegan) โดยไม่มีการบังคับให้อดอาหารสามารถเลิกยาเบาหวานได้เกือบครึ่งหนึ่งในหกเดือน ส่วนการลดปริมาณอาหารหรืออดอาหารนั้น ผมแนะนำว่าหากท่านเป็นคนที่มีแคลอรี่เกิน หมายความว่าอ้วน หรือมีพุง หรือมีไขมันในเลือดสูงอยู่แล้ว หากจะลองลดอาหารหรืออดอาหารไม่ว่าด้วยสูตรใดก็โอเค.นะครับ แต่สำหรับท่านที่ผอมเป็นปลาเค็มอยู่แล้ว อย่าริอ่านรักษาโรคด้วยการอดอาหารเลยเอาแค่กินให้พอดีดีกว่า  

นพ.สันต์ ใจยอดศิลป์  

บรรณานุกรม

1. Furmli S, Elmasry R, Ramos M, Fung J. Therapeutic use of intermittent fasting for people with type 2 diabetes as an alternative to insulin. BMJ Case Reports, 2018; bcr-2017-221854 DOI: 10.1136/bcr-2017-221854
2. Schauer PR1, Bhatt DL1, Kirwan JP1, Wolski K1, Aminian A1, Brethauer SA1, Navaneethan SD1, Singh RP1, Pothier CE1, Nissen SE1, Kashyap SR1; STAMPEDE Investigators. Bariatric Surgery versus Intensive Medical Therapy for Diabetes - 5-Year Outcomes. N Engl J Med. 2017 Feb 16;376(7):641-651. doi: 10.1056/NEJMoa1600869.
3. Barnard, N.D., et al., A low-fat vegan diet improves glycemic control and cardiovascular risk factors in a randomized clinical trial in individuals with type 2 diabetes. Diabetes Care. 2006 Aug;29(8):1777-83.